Frontga bormasdan urush qahramoniga aylangan britaniyalik matematik yohud sun’iy intellektning “otasi” bo’lmish Alan Tyuring

Ajoyib matematik va kompyuter olimi Alan Tyuring 1912-yil 23-iyunda Londonda (Angliya) tug'ilgan. O'rtamiyona oilada o'sgan Tyuring yoshligidanoq ajoyib intellektual qobiliyatlarini namoyon eta boshladi. Matematika va boshqotirma yechishga bo’lgan ishtiyoqi tez orada uning tanilishiga sabab bo'ldi.

Moliyaviy qiyinchiliklarga duch kelganiga qaramay, Tyuringning ota-onasi uning aqliy salohiyatini ko’ra olishdi va unga o'z mahoratini oshirish uchun imkoniyatlar yaratib berishdi. U Sherborn maktabida o'qidi, u yerda matematika va tabiiy fanlar bo'yicha ajoyib natijalarga erishdi. Tyuringning fidoyiligi va mehnatkashligi uning Kembrijdagi King's kollejida o‘qish uchun to’liq stipendiya yutishiga yordam berdi.

Kembrijda Tyuringning innovatsion fikrlashi va muammolarni hal qilishda noan'anaviy yondashuvi yaqqol namoyon bo'ldi. Unda yangi ochilgan nazariy matematika va mantiq sohasiga katta qiziqish uyg'ondi. Tyuringning belgilangan normalarni shubha ostiga olish va yangi g'oyalarni o'rganish odati uni bu sohaga ulkan hissa qo'shishiga sabab bo'ldi.

Ikkinchi jahon urushi paytida Tyuringning kriptografiyaga oid qobiliyatlari tan olindi va u Britaniya hukumati tomonidan maxfiy kodlarni buzish markazi bo'lgan Bletchley Parkga ishga yollandi. Tyuringning analitik fikrlash uslubi va uning “Bombe” mashinasi “150 million million” kombinatsiyaga ega nemis “Enigma”sini buzishga muvaffaq bo’ldi. Bu esa, o’z o’rnida, urushni sezilarli darajada qisqartirdi va son-sanoqsiz odamlarning hayotini saqlab qoldi.

Alan Tyuringning "Bombe" mashinasi

Tyuringning yutuqlari urush bilan cheklanib qolmadi. U o'zining "Tyuring mashinasi" kontseptsiyasi va hisoblanuvchi raqamlar haqidagi taniqli maqolasi orqali zamonaviy kompyuter fanlari va sun'iy intellektga asos soldi. Uning istiqbolli g'oyalari va kashshof ishi bugungi kungacha texnologik landshaftni shakllantirishda davom etmoqda.

1954-yilda Tyuring o‘z uyida jonsiz holatda topiladi (sianid bilan zaharlangan). Xonadonda zahar manbasi bo‘lgan ko‘plab kimyoviy dorilar saqlangani sabab rasmiylar u o‘z joniga qasd qilgan degan xulosani berishadi. Tyuringning bevaqt vafoti ilm-fan va matematika olami uchun katta yo‘qotish bo‘ldi.

Alan Tyuringning hayoti bizga qimmatli saboqlar beradi. Uning hikoyasi jamiyat me'yorlari va noto'g'ri qarashlaridan qat'i nazar, iste'dodni tan olish va tarbiyalash muhimligini eslatadi. Tyuringning qat'iyatliligi, intellektual qiziquvchanligi va belgilangan normalarga qarshi turishga tayyorligi texnologiya olamidagi ulkan yutuqlarga yo'l ochdi.

Tyuring aytganidek,

Biz oldinda faqat qisqa masofani ko'ra olamiz, lekin oldinda qilinishi kerak bo'lgan ko'p narsalarni ko'rishimiz mumkin.

Bu iqtibos uning tinimsiz bilimga intilishi va inson zukkoligining cheksiz imkoniyatlariga ishonchini ko’rsatadi.

Bu yerda sizning reklamangiz bo'lishi mumkin edi. E'lon & Reklama berish uchun t.me/fasihuzadmin ga murojaat qiling.

Alan Tyuringning merosi xilma-xillikni qabul qilish, tenglikni himoya qilish va insoniyatning erishgan har bir yutug’ini nishonlash uchun eslatma bo'lib xizmat qiladi. Uning qilgan ishlari hali ham olimlar, matematiklar va innovatorlarni ilhomlantirishda davom etmoqda.

Maqola Javohir Alikulov tomonidan yozildi.

Ko'proq shu kabi qiziqarli maqolalarni o'qish uchun Telegram Kanalimizga obuna bo'ling.