Dunyo bo’yicha eng kuchli 25 ta iqtisodiyot

Dunyo bo’yicha eng kuchli 25 ta iqtisodiyot 

 CALEB SILVER tomonidan yozilgan

Dunyoning eng boy davlatlari reytingi

AQSH, Xitoy, Germaniya, Yaponiya va Hindiston yalpi ichki mahsuloti (YAIM) bo‘yicha jahondagi yetakchi davlatlar qatoriga kiradi. Yalpi ichki mahsuloti - bu ma’lum bir davrda, odatda bir yil davomida mamlakat chegaralari doirasida ishlab chiqariladigan tayyor mahsulot va xizmatlarning umumiy qiymatini baholashdir. YIM mamlakat iqtisodiyotining hajmini va uning jahon iqtisodiyotiga ta’sirini baholash uchun keng qo‘llaniladi.

YIM odatda xarajatlar usuli bilan o‘lchanadi. Bu usul yangi iste’mol tovarlari, yangi investitsiya xarajatlari, davlat xarajatlari va sof eksport qiymatini qo‘shib hisoblash orqali YIMni aniqlaydi.

Dunyoning aksariyat mamlakatlarida YIM turli iqtisodiy davrlarning bosqichlariga qarab o‘zgarib turadi, biroq bu uzoq muddatli iqtisodiy o‘sish fonida sodir bo‘ladi. Shunday bo‘lsa-da, ushbu ko‘tarilish va pasayishlarga qaramay, YIM bo‘yicha eng kuchli iqtisodiyotlar o‘z o‘rinlarini osongina boy bermaydi.

Asosiy tafsilotlar.

• Yalpi ichki mahsuloti - muayyan vaqt oralig‘ida mamlakat chegaralari ichida ishlab chiqarilgan tayyor mahsulot va ko‘rsatilgan xizmatlarning umumiy qiymatidir.

• YaIMni o‘lchashning turli usullari mavjud, jumladan nominal YIM, real YIM, aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan YIM va xarid qobiliyati pariteti.

• Dunyodagi eng katta YIMga ega mamlakat AQSH bo‘lib, Xitoy ikkinchi o‘rinda turadi.

Oxirgi 20-yil ichida ro‘yxat bo’yicha katta siljishlar sodir bo‘ldi. Xitoy 2000-yilda 13-o‘rinda edi, ammo 2010-yildan beri ikkinchi o‘rinni egallab kelmoqda. Ro‘yxat bo’yicha undan keyin Indoneziya, 2000-yildagi 27-eng yirik iqtisodiyotdan 2024-yilga kelib 16-o‘ringa ko‘tarildi.

Mamlakatlar 2021-yilda butun dunyo iqtisodiyotiga katta ta’sir ko‘rsatgan COVID-19 pandemiyasi tufayli 2020-yilda yalpi ichki mahsulotning keskin pasayishidan tiklana boshladi. Umuman olganda, mamlakatlar bu o‘sishni davom ettirdilar, jahon yalpi ichki mahsuloti esa 109,53 trillion dollarga ko‘tarildi.

YIMni hisoblash

YIMni hisoblashning bir nechta ommabop usullari mavjud:

• Nominal YIM joriy AQSH dollarida: Bu mahalliy narxlar va valyuta bozoridagi ayirboshlash kurslaridan foydalangan holda AQSH dollariga konvertatsiya qilingan valyutalardan foydalangan holda, mamlakatlar o‘rtasidagi YIMni o‘lchash va taqqoslashning eng asosiy va keng tarqalgan usulidir. Bu eng yaxshi 25 talik ro‘yxatidagi mamlakatlar reytingini aniqlash uchun ishlatilgan raqamdir.

Sotib olish qobiliyati pariteti.

• Joriy xalqaro dollarlarda tuzatilgan YIM: Bu mamlakatlar o‘rtasidagi nominal YIMni taqqoslashning muqobil usuli bo‘lib, ular valyuta ayirboshlash kurslari emas, balki ushbu mamlakatlarda qanday tovarlar savatini sotib olishi mumkinligiga qarab valyutalarni sozlashdir. Bu mamlakatlar o‘rtasidagi yashash narxidagi farqqa moslashish usulidir.

YIMning o’sishi

• Bu nominal YIMning mahalliy narxlar va valyutalardagi yillik foiz o‘sish sur’ati bo‘lib, mamlakat iqtisodiyoti qanchalik tez o‘sishini taxmin qiladi.

Aholi jon boshiga YIM, joriy AQSH dollarida: 

• Joriy AQSH dollarida aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan YIM: Bu mamlakatdagi aholi soniga bo‘lingan nominal YIM. Aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan YIM mamlakat iqtisodiyotining umumiy ko‘rsatkichini emas, balki har bir kishiga to‘g‘ri keladigan ishlab chiqarish hajmini o‘lchaydi. Bu ko‘rsatkich, shuningdek, mamlakat aholisining daromadi yoki turmush darajasini taxminiy baholash uchun ham ishlatilishi mumkin.

1.AQSH 

• Nominal YIM joriy AQSH dollarida: 28,78 trillion dollar

• Joriy xalqaro dollarlarda DXSH tomonidan tuzatilgan YIM: 28,78 trln.

• YAIM o‘sishi: 2,7%

• Aholi jon boshiga nominal YIM joriy AQSH dollarida: 85 370 AQSH dollari

Nominal YIM bilan o‘lchanadigan AQSH iqtisodiyoti dunyodagi eng yirik hisoblanadi. Ushbu YIMga eng katta hissa qo‘shadigan iqtisodiyotning xizmat ko‘rsatish sektori bo‘lib, u moliya, ko‘chmas mulk, sug‘urta, professional va biznes xizmatlari va sog‘liqni saqlashni o‘z ichiga oladi.

Qo‘shma Shtatlar nisbatan ochiq iqtisodiyotga ega bo‘lib, mamlakatdagi moslashuvchan biznes investitsiyalari va to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarni osonlashtiradi. U dunyodagi yetakchi geosiyosiy kuch bo‘lib, dunyodagi asosiy zaxira valyutasini ishlab chiqaruvchi sifatida katta tashqi davlat qarzini ushlab tura oladi.

AQSH iqtisodiyoti ko‘plab sohalarda birinchi o‘rinda turadi, ammo u iqtisodiy tengsizlik, sog‘liqni saqlash va ijtimoiy himoya uchun sof xarajatlarning o‘sishi va infratuzilmaning yomonlashuvi ko‘rinishidagi tahdidlarga duch kelmoqda.

2. Xitoy

• Nominal YIM joriy AQSH dollarida: 18,53 trillion dollar

• Joriy xalqaro dollarlarda DXSH tomonidan tuzatilgan YIM: 35,29 trln.

• YAIM o‘sishi: 4,6%

• Aholi jon boshiga nominal YIM joriy AQSH dollarida: 13 140$

Xitoy nominal yalpi ichki mahsuloti bo‘yicha jahondagi ikkinchi yirik davlat va DXSH bo‘yicha dunyodagi eng yirik davlat hisoblanadi. Uning iqtisodiyoti so‘nggi yigirma yil ichida tarixiy o‘sishni ko‘rdi, bu esa ba’zi iqtisodchilarning Xitoy kelajakda, AQShni ortda qoldirib, dunyodagi eng yirik iqtisodiyotga aylanishi mumkin, deb taxmin qilishga sabab bo‘ldi.

So‘nggi qirq yil ichida Xitoy o‘z iqtisodiyotini bosqichma-bosqich ochganligi sababli, iqtisodiy rivojlanish va turmush darajasi sezilarli darajada yaxshilandi. Hukumat asta-sekin qishloq xo‘jaligi va sanoatni kollektivlashtirishdan voz kechdi, bozor narxlarida ko‘proq moslashuvchanlikka imkon berdi va biznesning avtonomiyasini oshirdi, tashqi va ichki savdo va investitsiyalar ko‘paydi.

Mahalliy ishlab chiqarishni rag‘batlantiruvchi sanoat siyosati bilan bir qatorda, bu Xitoyni dunyodagi birinchi raqamli eksportchiga aylantirdi. Ushbu afzalliklarga qaramay, Xitoyda aholining tez qarishi va atrof-muhitning jiddiy tanazzulga uchrashi kabi jiddiy muammolar mavjud bo‘lib, bu uning o‘sishini sekinlashtirdi.

3.Germaniya

• Nominal YIM joriy AQSH dollarida: 4,59 trillion dollar

• Joriy xalqaro dollarlarda DXSH tomonidan tuzatilgan YIM: 5,69 trillion dollar.

• YAIM o‘sishi: 0,2%

• Aholi jon boshiga nominal YIM, joriy AQSH dollarida: 54 290 AQSH dollari.

Jahon iqtisodiyoti orasida uchinchi o‘rinda Germaniya turadi. Germaniya ham Yevropaning eng yirik iqtisodiyoti hisoblanadi.

Germaniya transport vositalari, mashinalar, kimyoviy moddalar va boshqa ishlab chiqarilgan mahsulotlarning eng yirik eksportchisi bo‘lib, yuqori malakali ishchi kuchiga ega. Biroq, Germaniya iqtisodiy o‘sish uchun ba’zi demografik muammolarga duch kelmoqda. Uning past tug‘ilish darajasi, qarigan ishchi kuchini to‘ldirishni qiyinlashtiradi va sof immigratsiyaning yuqori darajasi uning ijtimoiy ta’minot tizimiga ta’sir qiladi.

4.Yaponiya

• Nominal YIM joriy AQSH dollarida: 4,11 trillion dollar

• Joriy xalqaro dollarlarda DXSH tomonidan tuzatilgan YIM: 6,72 trillion dollar

• YAIM o‘sishi: 0,9%

• Aholi jon boshiga nominal YIM joriy AQSH dollarida: 33,140 dollar

Yaponiya dunyodagi to‘rtinchi yirik iqtisodiyot hisoblanadi. Hukumat va sanoat o‘rtasidagi mustahkam hamkorlik va ilg‘or texnologik nou-xau Yaponiyaning ishlab chiqarish va eksportga yo‘naltirilgan iqtisodiyotini yaratdi. Ko‘pgina yirik yapon korxonalari keiretsu deb nomlanuvchi o‘zaro bog‘langan kompaniyalar tarmog‘i sifatida tashkil etilgan.

1990-yillarning Yo’qolgan o‘n yilligi va global Buyuk tanazzul ta’siridan so‘ng, Yaponiya so‘nggi yillarda sobiq Bosh vazir Shinzo Abe siyosati ostida o‘sishni  ko‘rdi; Biroq, Yaponiya tabiiy resurslarga kambag‘al va energiya importiga bog‘liq, ayniqsa 2011-yilda Fukushima falokatidan keyin, atom energiyasi sanoatining umumiy yopilishidan so’ng Yaponiya ham tez qarayotgan aholi bilan kurashdi.

5.Hindiston

• Nominal YIM joriy AQSH dollarida: 3,94 trillion dollar

• Joriy xalqaro dollarlarda DXSH tomonidan tuzatilgan YIM: 14,59 trln.

• YAIM o‘sishi: 6,8%

• Aholi jon boshiga nominal YIM, joriy AQSH dollarida: 2,730$

Hindiston dunyodagi beshinchi yirik iqtisodiyotdir. Aholi sonining ko‘pligi tufayli Hindiston ushbu ro‘yxatda aholi jon boshiga YIM eng past ko‘rsatkichga ega.

Hindiston iqtisodiyoti rivojlanayotgan zamonaviy sanoat va mexanizatsiyalashgan qishloq xo‘jaligi bilan bir qatorda an’anaviy qishloq xo‘jaligi va hunarmandchilikning aralashmasidan iborat. Hindiston texnologik xizmatlar va biznes autsorsingining asosiy eksportchisi bo‘lib, uning iqtisodiy mahsulotining katta qismini xizmatlar sohasi tashkil qiladi.

1990-yillardan beri Hindiston iqtisodiyotining erkinlashtirilishi iqtisodiy o‘sishni tezlashtirdi, ammo biznesni tartibga solishning egiluvchan emasligi, keng tarqalgan korrupsiya va doimiy qashshoqlik doimiy kengayish uchun qiyinchiliklar tug‘diradi.

6.Buyuk Britaniya

• Nominal YIM joriy AQSH dollarida: 3,5 trillion dollar

• Joriy xalqaro dollarlarda DXSH tomonidan tuzatilgan YIM: 4,03 trillion dollar

• YAIM o‘sishi: 0,5%

• Aholi jon boshiga nominal YIM joriy AQSH dollarida: 51 070 AQSH dollari

Buyuk Britaniya dunyodagi oltinchi yirik iqtisodiyotga ega. Buyuk Britaniya iqtisodiyoti yirik xizmatlar sektori, xususan, moliya, sug‘urta va biznes xizmatlari bilan boshqariladi.

Mamlakatning kontinental Yevropa bilan keng ko‘lamli savdo aloqalari 2016-yilda Yevropa Ittifoqidan (YI) chiqish uchun ovoz berishdan keyin Brexitning hal qilinishi bilan sezilarli darajada murakkablashdi. Yanvar holatiga ko‘ra. Buyuk Britaniya rasman Yevropa Ittifoqiga a’zo emas, ammo ikki davlat o‘rtasidagi savdo munosabatlari bo‘yicha bahsli muzokaralar davom etmoqda.

7.Fransiya

• Nominal YIM joriy AQSH dollarida: 3,13 trillion dollar

• Joriy xalqaro dollarlarda DXSH tomonidan tuzatilgan YIM: 3,99 trillion dollar

• YAIM o‘sishi: 0,7%

• Aholi jon boshiga nominal YIM joriy AQSH dollarida: 47 360 AQSH dollari

Fransiya dunyodagi YIM bo‘yicha yettinchi o‘rinda turadi. Turizm muhim soha bo‘lib, Fransiya har yili har qanday mamlakatdan eng ko‘p tashrif buyuruvchilarni qabul qiladi.

Fransiya aralash iqtisodiyot bo‘lib, turli xil sohalarda ko‘plab xususiy va yarim xususiy korxonalarga ega. Biroq, hukumatning mudofaa va elektr energiyasi ishlab chiqarish kabi ba’zi muhim sohalarda hali ham kuchli ishtiroki mavjud.

Fransiya hukumatining ijtimoiy tenglik foydasiga iqtisodiy aralashuvga sodiqligi iqtisodiyot uchun ba’zi muammolarni keltirib chiqaradi, masalan, yuqori ishsizlik va boshqa rivojlangan iqtisodiyotlarga nisbatan katta davlat qarzi bilan qattiq mehnat bozoridir.

8.Braziliya

• Nominal YIM joriy AQSH dollarida: 2,33 trillion dollar

• Joriy xalqaro dollarlarda DXSH tomonidan tuzatilgan YIM: 4,27 trillion dollar

• YAIM o‘sishi: 2,2%

• Aholi jon boshiga nominal YIM joriy AQSH dollarida: 11 350 dollar

Braziliya dunyodagi sakkizinchi yirik va Janubiy Amerikadagi eng yirik iqtisodiyotdir. Braziliyaning diversifikatsiyalangan iqtisodiyoti samolyot va avtomobilsozlik kabi og‘ir sanoatlardan tortib, mineral va energiya resurslarini qazib olishgacha bo‘lgan diapazonda ishlaydi. Shuningdek, u yirik qishloq xo‘jaligi sektoriga ega bo‘lib, uni qahva va soya mahsulotlarining asosiy eksportchisiga aylantiradi.

Braziliya 2017-yilda og‘ir inqirozdan chiqdi va bu yo‘lda bir qator yuqori darajadagi korruptsiya mojarolaridan aziyat chekdi. Ushbu voqealardan so‘ng, Braziliya davlat xarajatlari va qarzlarini jilovlash, energetika infratuzilmasiga sarmoya kiritish, xorijiy investitsiyalar uchun to‘siqlarni kamaytirish va mehnat bozori sharoitlarini yaxshilashga qaratilgan bir qator yirik iqtisodiy islohotlarni amalga oshirdi.

9.Italiya

• Nominal YIM joriy AQSH dollarida: 2,33 trillion dollar

• Joriy xalqaro dollarlarda DXSH tomonidan tuzatilgan YIM: 3,35 trillion dollar

• YAIM o‘sishi: 0,7%

• Aholi jon boshiga nominal YIM, joriy AQSH dollarida: 39 580 AQSH dollari

Dunyodagi to‘qqizinchi yirik YIM Italiya hissasiga to‘g‘ri keladi. Shuningdek, u yevrozonaning uchinchi yirik iqtisodiyoti hisoblanadi.

Italiya iqtisodiyoti va rivojlanish darajasi mintaqalar bo‘yicha farq qiladi, shimolda sanoatlashgan iqtisodiyot rivojlanganroq lekin, janubiy mintaqalar kam rivojlangan. Italiya juda yuqori davlat qarzi, samarasiz sud tizimi, zaif bank sektori, surunkali yuqori yoshlarning ishsizligi bilan samarasiz mehnat bozori va katta yashirin iqtisodiyot tufayli doimiy sekin iqtisodiy o‘sishga duch kelmoqda.

10.Kanada

• Nominal YIM joriy AQSH dollarida: 2,24 trillion dollar

• Joriy xalqaro dollarlarda DXSH tomonidan tuzatilgan YIM: 2,47 trillion dollar

• YAIM o‘sishi: 1,2%

• Aholi jon boshiga nominal YIM joriy AQSH dollarida: 54 870 AQSH dollari

Kanada dunyodagi 10- yirik iqtisodiyotdir. Kanada yaxshi rivojlangan energiya qazib olish sektoriga ega bo‘lib, dunyodagi uchinchi eng katta isbotlangan neft zaxiralariga ega. Kanada, AQSH chegarasi yaqinidagi shaharlarda joylashgan ta’sirchan ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish sohalariga ega.

Kanadaning Qo‘shma Shtatlar bilan erkin savdo aloqalari shuni anglatadiki, Kanada eksportining to‘rtdan uch qismi har yili AQSH bozoriga boradi. Kanadaning Qo‘shma Shtatlar bilan yaqin aloqalari shuni anglatadiki, u asosan dunyodagi eng yirik iqtisodiyot bilan parallel ravishda rivojlangan.

11.Rossiya

• Nominal YIM joriy AQSH dollarida: 2,06 trillion dollar

• Joriy xalqaro dollarlarda DXSH tomonidan tuzatilgan YIM: 5,47 trillion dollar

• YAIM o‘sishi: 3,2%

• Aholi jon boshiga nominal YIM joriy AQSH dollarida: 14 390 dollar

Rossiya dunyoning 11- yirik iqtisodiyoti hisoblanadi.

Sovet Ittifoqi parchalanganidan beri o‘tgan 30-yil davomida Rossiya ko‘proq bozor iqtisodiyotiga o‘tdi, ammo davlatning biznesga egalik qilishi va aralashuvi hali ham keng tarqalgan. Neft va gaz, shuningdek, boshqa foydali qazilmalar va metallarning yetakchi eksportchisi sifatida Rossiya iqtisodiyoti jahon tovar narxlarining tebranishiga juda sezgir.

2022-yilda Rossiya o‘z qo‘shnisi Ukrainaga qarshi bosqin boshladi. Uning harakatlari natijasida mamlakat ko‘plab sanksiyalar va boshqa iqtisodiy jazolarga duchor bo‘ldi, bu esa 2022-yilda uning iqtisodiyotiga katta zarar yetkazdi, bu o‘sishdan farqli o‘laroq YIMning qisqarishi bilan namoyon bo‘ldi.

12.Meksika

• Nominal YIM joriy AQSH dollarida: 2,02 trillion dollar

• Joriy xalqaro dollarlarda DXSH tomonidan tuzatilgan YIM: 3,43 trillion dollar

• YAIM o‘sishi: 2,4%

• Aholi jon boshiga nominal YIM joriy AQSH dollarida: 15 250$

Meksika dunyodagi 12- yirik iqtisodiyotdir.

So‘nggi o‘ttiz yil ichida Meksika- Qo‘shma Shtatlar, Kanada va boshqa 50 ta davlat bilan bir qator erkin savdo shartnomalari ostida ishlab chiqarish iqtisodiyoti sifatida paydo bo‘ldi. AQShning ko‘plab yirik ishlab chiqaruvchilari Meksikadagi hamkasblari yoki operatsiyalari bilan integratsiyalashgan ta’minot zanjirlariga ega. Meksika turli xil eksportni qo‘llab-quvvatlaydi, jumladan, iste’mol elektronikasi, avtomobillar va avtomobil qismlari, shuningdek, neft va qishloq xo‘jaligi mahsulotlari.

Xalqaro narkotik savdosi Meksikaning rivojlanishiga doimiy tahdid bo‘lib, mamlakatda zo‘ravonlik va korruptsiyaga bevosita hissa qo‘shadi. Kuchsiz huquqiy institutlar Meksikaning ishchi kuchining yarmidan ko‘prog‘ini ish bilan ta’minlaydigan yirik norasmiy iqtisodiyotni tartibga solish va integratsiya qilishni qiyinlashtirdi.

13.Avstraliya

• Joriy AQShda nominal YIM: 1,79 trillion dollar

• Joriy xalqaro dollarlarda DXSH tomonidan tuzatilgan YIM: 1,79 trln.

• YAIM o‘sishi: 1,5%

• Aholi jon boshiga nominal YIM joriy AQSH dollarida: $66,590

Avstraliya dunyodagi 13-yirik iqtisodiyot hisoblanadi.

Avstraliya nisbatan ochiq ichki iqtisodiyotni Osiyo-Tinch okeani mintaqasi bo‘ylab savdo sheriklari bilan erkin savdo bitimlarining keng tarmog‘i bilan birlashtiradi. Bu Avstraliyaning boy tabiiy resurslari va qishloq xo‘jaligi eksport tarmoqlarining foydasiga ishlaydi; ammo, bu Avstraliyani jahon tovarlariga bo‘lgan talab va energiya (ko‘mir va tabiiy gaz), metallar (temir rudasi va oltin) va qishloq xo‘jaligi mahsulotlarining narxlaridagi tebranishlarga nisbatan zaif qilib qo‘ydi.

14.Janubiy Koreya

• Nominal YIM joriy AQSH dollarida: 1,76 trillion dollar

• Joriy xalqaro dollarlarda DXSH tomonidan tuzatilgan YIM: 3,06 trln.

• YAIM o‘sishi: 2,3%

• Aholi jon boshiga nominal YIM, joriy AQSH dollarida: 34 160 AQSH dollari

Janubiy Koreya YIM bo‘yicha dunyodagi 14- yirik iqtisodiyotdir.

Janubiy Koreya iqtisodiyoti bugungi kunda rivojlangan, sanoatlashgan iqtisodiyot sifatida mustahkam o‘rnashib olgan XX asrning muvaffaqiyat tarixidir. Eksportga asoslangan o‘sish strategiyasi va yirik biznes konglomeratlari atamasi bo‘lgan chaebollarning ustunligi bilan mashhur bo‘lgan Janubiy Koreya, so‘nggi o‘n yilliklarda jahon yalpi ichki mahsulotining to‘rtdan uch qismidan ko‘prog‘ini tashkil etuvchi 58 ta davlatni qamrab olgan, erkin savdo shartnomalari tarmog‘ini yaratdi. U elektronika, telekommunikatsiya uskunalari va avtotransport vositalarining yirik ishlab chiqaruvchisi va eksportchisi hisoblanadi.

Biroq, ushbu taraqqiyot bilan Janubiy Koreya hozir boshqa ko‘plab rivojlangan iqtisodiyotlar duch keladigan ba’zi muammolarga duch kelmoqda, jumladan, sekinroq o‘sish va ishchi kuchining kamayishi.

15.Ispaniya

• Nominal YIM joriy AQSH dollarida: 1,65 trillion dollar

• Joriy xalqaro dollarlarda DXSH tomonidan tuzatilgan YIM: 2,52 trillion dollar

• YAIM o‘sishi: 1,9%

• Aholi jon boshiga nominal YIM, joriy AQSH dollarida: 34050 AQSH dollari

Ispaniyaning YIM uni dunyodagi 15-yirik iqtisodiyotga aylantiradi.

Buyuk tanazzul davrida Ispaniya iqtisodiyoti jiddiy zarar ko‘rdi, ishsizlik 25% dan oshdi va fiskal qattiqqo‘llikka urinishlarga qaramay, davlat qarzi oshdi. Shundan beri u tiklandi, chunki inflyatsiya va mehnat xarajatlarini mo‘tadillashtirish xorijiy investitsiyalarni rag‘batlantirdi va Ispaniya eksportining, shu jumladan ishlab chiqarilgan mashinalar va oziq-ovqat mahsulotlarining raqobatbardoshligini oshirdi.

16.Indoneyziya

• Nominal YIM joriy AQSH dollarida: 1,48 trillion dollar

• Joriy xalqaro dollarlarda DXSH tomonidan tuzatilgan YIM: 4,72 trillion dollar

• YAIM o‘sishi: 5%

• Aholi jon boshiga nominal YIM joriy AQSH dollarida: 5 270 AQSH dollari

Indoneziya dunyodagi 16- yirik iqtisodiyot hisoblanadi.

Indoneziya iqtisodiyoti Janubi-Sharqiy Osiyodagi eng yirik iqtisodiyot bo‘lib, asosan tovar eksporti tarmoqlariga asoslangan. Asosiy eksportga kauchuk va palma yog‘i kabi sanoatda foydalanish uchun yaroqli qishloq xo‘jaligi tovarlaridan tashqari, ko‘mir va neft mahsulotlari kiradi. Mintaqaviy tengsizlik, infratuzilmaning yetishmasligi va hukumat korruptsiyasi Indoneziyaning o‘sib borayotgan iqtisodiyoti uchun muammolar bo‘lib qolmoqda.

17. Niderlandiya

• Nominal YIM joriy AQSH dollarida: 1,14 milliard dollar

• Joriy xalqaro dollarlarda DXSH tomonidan tuzatilgan YIM: 1,33 trln.

• YAIM o‘sishi: 0,6%

• Aholi jon boshiga nominal YIM joriy AQSH dollarida: 63 750 AQSH dollari

Niderlandiya dunyodagi 17- yirik iqtisodiyot hisoblanadi.

Niderlandiya yirik tijorat transport markazi bo‘lib, ba’zi sanoat ishlab chiqarishi, shuningdek, neft qazib olish va qayta ishlash bilan shug‘ullanadi. U yuqori darajada rivojlangan qishloq xo‘jaligi sektoriga ega va dunyodagi ikkinchi yirik qishloq xo‘jaligi eksportchisi hisoblanadi. Niderlandiyada aktivlarni birlashtirish bilan shug‘ullanadigan va Gollandiya Moliya vazirligi tomonidan qo‘llab-quvvatlanadigan yirik moliyaviy xizmatlar sektori mavjud.

18.Turkiya

• Nominal YIM joriy AQSH dollarida: 1,11 trillion dollar

• Joriy xalqaro dollarlarda DXSH tomonidan tuzatilgan YIM: 3,83 trln.

• YAIM o‘sishi: 3,1%

• Aholi jon boshiga nominal YIM joriy AQSH dollarida: $12,760

Turkiya dunyodagi 18- yirik iqtisodiyot hisoblanadi.

Turkiya asosan ochiq iqtisodiyotga ega, yirik sanoat va xizmat ko‘rsatish sohalari mavjud. Asosiy sanoat tarmoqlariga elektronika, neft-kimyo va avtomobilsozlik kiradi. Siyosiy tartibsizliklar va mintaqaviy qurolli mojarolarga aralashish so‘nggi yillarda Turkiyaning moliyaviy va valyuta bozoridagi beqarorlik va iqtisodiy kelajagi bo‘yicha noaniqlikka olib keldi.

19.Saudiya Arabistoni

• Nominal YIM joriy AQSH dollarida: 1,11 trillion dollar

• Joriy xalqaro dollarlarda DXSH tomonidan tuzatilgan YIM: 2,35 trillion dollar

• YAIM o‘sishi: 2,6%

• Aholi jon boshiga nominal YIM joriy AQSH dollarida: $33,040

Saudiya Arabistoni dunyodagi 19- yirik iqtisodiyotdir.

Saudiya Arabistoni iqtisodiyoti asosan neftga asoslanadi va dunyodagi eng yirik neft eksportchisi hisoblanadi. Saudiya Arabistoni hukumati o‘zining Aramco neft kompaniyasi orqali mamlakatning asosiy sanoatining katta qismiga egalik qiladi va boshqaradi; ammo, global ekologik muammolar qazilma bo‘lmagan yoqilg‘i, energiya manbalarini rivojlantirishga qiziqish ortib borayotganligi sababli, Saudiya Arabistoni sog‘liqni saqlash va boshqa xizmat ko‘rsatish sohalariga ko‘proq xususiy investitsiyalarni rag‘batlantirish orqali o‘z iqtisodiyotini diversifikatsiya qilmoqchi.

Saudiya Arabistoni hukumati ham Aramkoni kamida qisman xususiylashtirishni boshladi va kompaniyani 2019-yil dekabr oyida birlamchi ommaviy taklif (IPO) orqali Saudiya Arabistoni fond birjasida ro‘yxatga oldi.

20.Shveytsariya

• Nominal YIM joriy AQSH dollarida: 938,46 milliard dollar

• Joriy xalqaro dollarlarda DXSH tomonidan tuzatilgan YIM: 816,46 milliard dollar

• YAIM o‘sishi: 1,3%

• Aholi jon boshiga nominal YIM joriy AQSH dollarida: 106 670 AQSH dollari

Alp davlati Shveytsariya dunyodagi 20-yirik iqtisodiyotdir.

Shveytsariyada yirik xizmat ko‘rsatish sektori, shu jumladan moliyaviy xizmatlar va yuqori malakali ishchi kuchi tomonidan xizmat ko‘rsatuvchi yuqori texnologiyali ishlab chiqarish sektori mavjud. Yuqori sifatli huquqiy, siyosiy va iqtisodiy institutlar va mustahkam jismoniy infratuzilma, dunyodagi aholi jon boshiga YIM eng yuqori ko‘rsatkichlaridan biriga ega bo‘lgan samarali iqtisodiyotga zamin yaratadi.

21.Polsha

• Nominal YaIM joriy AQSH dollarida: 844,62 milliard dollar

• Joriy xalqaro dollarlarda DXSH tomonidan tuzatilgan YIM: 1,8 trillion dollar

• YAIM o‘sishi: 3,1%

• Aholi jon boshiga nominal YIM, joriy AQSH dollarida: $23,010

Polsha dunyodagi 21- yirik iqtisodiyot hisoblanadi. Og‘ir sanoat, jumladan, temir va po‘lat ishlab chiqarish, mashinasozlik, kemasozlik va ko‘mir qazib olish Polsha iqtisodiyotining muhim qismidir.

Polshaning biznes uchun qulay iqlimi va oqilona makroiqtisodiy siyosati unga 2008-yilgi moliyaviy inqirozdan keyin, tanazzuldan qochgan yagona Yevropa Ittifoqi davlati bo‘lish imkonini berdi. Biroq, samarasiz huquqiy-me’yoriy tuzilmalar va aholining keksayishi Polshaning kelajakda doimiy o‘sishi uchun muammodir.

22.Tayvan

• Nominal YIM joriy AQSH dollarida: 802,96 milliard dollar

• Joriy xalqaro dollarlarda DXSH tomonidan tuzatilgan YIM: 1,79 trln.

• YAIM o‘sishi: 3,1%

• Aholi jon boshiga nominal YIM joriy AQSH dollarida: 34 430 dollar

Tayvan dunyodagi 22- yirik iqtisodiyot hisoblanadi.

U texnologik jihatdan ilg‘orligi, shuningdek, kompyuter chiplarini ishlab chiqarish markazi sifatida tanilgan. Boshqa dominant tarmoqlar qatoriga aloqa va IT mahsulotlari, neftni qayta ishlash, kimyo va to‘qimachilik kiradi. Tayvanning asosiy qishloq xo‘jaligi eksporti guruch, sabzavotlar, cho‘chqa go‘shti va tovuqni o‘z ichiga oladi.

23.Belgiya

• Nominal YIM joriy AQSH dollarida: 655,19 milliard dollar

• Joriy xalqaro dollarlarda DXSH tomonidan tuzatilgan YIM: 803,17 milliard dollar

• YIM o‘sishi: 1,2%

• Aholi jon boshiga nominal YIM, joriy AQSH dollarida: 55 540 AQSH dollari

Belgiya jahon iqtisodiyoti bo‘yicha 23-o‘rinda turadi. Belgiya xizmat ko‘rsatish, ishlab chiqarish va yuqori texnologiyali sanoat aralashmasiga ega bo‘lgan diversifikatsiyalangan iqtisodiyotga ega savdo va transport markazidir.

Yevropaning qolgan iqtisodiyoti bilan chuqur integratsiyalashuvi tufayli Belgiya qo‘shnilarining umumiy iqtisodiy ko‘rsatkichlaridagi o‘zgarishlarga juda sezgir. Belgiya YIMga nisbatan yuqori davlat qarzi yukiga duch kelmoqda, bu esa o‘sishga to‘sqinlik qilishi mumkin.

24.Shvetsiya

• Nominal YIM joriy AQSH dollarida: 623,05 milliard dollar

• Joriy xalqaro dollarlarda DXSH tomonidan tuzatilgan YIM: 736,4 milliard dollar

• YAIM o‘sishi: 0,2%

• Aholi jon boshiga nominal YIM joriy AQSH dollarida: $58,530

Shvetsiya dunyodagi 24- yirik iqtisodiyotdir. Shvetsiya yuqori turmush darajasiga ega, raqobatbardosh iqtisodiyot va saxiy ijtimoiy ta’minot davlati bilan bir qatorda erkin tadbirkorlik aralashmasidir. Shvetsiyaning ishlab chiqarish iqtisodiyoti asosan xorijiy eksportga, jumladan, mashinalar, avtotransport vositalari va telekommunikatsiyalarga tayanadi.

Shvetsiya ko‘plab yangi muhojirlarni qabul qildi va shuning uchun ularni Shvetsiya jamiyati va uning mehnat bozoriga integratsiya qilish bilan qisqa va o‘rta muddatli muammolarga duch kelmoqda.

25.Argentina

• Nominal YIM joriy AQSH dollarida: 604,26 milliard dollar

• Joriy xalqaro dollarlarda DXSH tomonidan tuzatilgan YIM: 1,24 trillion dollar

• YAIM o‘sishi: -2,8%

• Aholi jon boshiga nominal YIM joriy AQSH dollarida: $12,810

Argentina dunyodagi eng yirik 25-iqtisodiyotdir. Argentinaning YIMdagi asosiy hissasi sanoat sektori, undan keyin xizmatlar va qishloq xo‘jaligidir. Uning tarmoqlariga oziq-ovqat mahsulotlarini qayta ishlash, avtotransport vositalari, uzoq muddatli iste’mol tovarlari, to‘qimachilik, kimyo, poligrafiya, metallurgiya va po‘lat kiradi.

Uning eng yirik eksport hamkorlari Braziliya, AQSH, Chili va Xitoy bo‘lib, ular bilan munosabatlar o‘sib bormoqda. Uning asosiy importi neft, avtomobillar, tabiiy gaz va soyadir.

Qaysi mamlakatda YIM eng kam?

2024-yilning birinchi choragi oxiriga kelib, eng kam YIMga ega mamlakat Janubiy Tinch okeanidagi to‘qqizta orolni o‘z ichiga olgan Tuvalu davlati edi. Uning YIMi 70 million dollarga teng.

Dunyoda eng tez rivojlanayotgan iqtisodiyot qaysi?

Aytishlaricha, dunyodagi eng tez rivojlanayotgan iqtisodiyot Gayana bo‘lib, qisman neft sektorining gullab-yashnashi tufayli YIMning jadal o‘sishini boshdan kechirmoqda. 2024-yilda YIMning real o‘sish sur’ati 33,9% ni tashkil etdi.

Qaysi mamlakat eng ko‘p qarzga ega?

AQSH har qanday mamlakat ichida eng yuqori davlat qarziga ega bo‘lib, oktyabr holatiga ko‘ra 35,68 trillion dollarni tashkil etadi.

Tarjimon: Qudratova Muyassar

Iqtisodiyot Bo'limi Lideri: Xojiakbar Tursunmuhammatov

Manba: Investopedia