KRIPTOVALYUTA TARIXI

KRIPTOVALYUTA TARIXI

Eric Rosenberg tomonidan yozilgan

 Bu maqolada

 • Raqamli valyuta muammosi

 • Kriptovalyuta haqida dastlabki tushunchalar

 • Blokcheyn va Bitkoin

 • Kriptovalyutalarning inqilobi

 • Kriptovalyutalar kelajagi

 Agar kriptovalyutalarning mashhurligiga qiziqib qolgan bo‘lsangiz yoki ularning qanday ishlashini bilishni istasangiz, kriptovalyuta tarixini va Bitkoin va blokcheyn(ma’lumotlarni xavfsiz, shaffof va o‘zgarmas tarzda saqlaydigan va ulashgan markazlashmagan raqamli reestr) texnologiyasi kabi raqamli valyutalarning qanday paydo bo‘lganini tushunish juda muhimdir.

 Kriptovalyuta flagmani Bitkoinning yaratuvchisi biroz sirli bo‘lsa-da, biz kriptovalyuta tarixi haqida juda ko‘p narsani bilamiz, bu nisbatan yangi aktivlar sinfiga sarmoya kiritish va savdo qilish qaroringizga ta’sir qilishi mumkin.

   • Raqamli valyuta muammosi

Raqamli valyutalar kriptovalyuta jamoatchiligida "fiat" valyutalari deb ataladigan dollar va yevro kabi an’anaviy valyutalarga nisbatan o‘ziga xos qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi. Buning sababi shundaki, jismoniy almashtirilishi va kuzatilishi mumkin bo‘lgan dollar va sentlardan farqli o‘laroq, kriptovalyutalar faqat raqamli olamda mavjud.

 Raqamli aktivlarni himoyalash tabiatan murakkab. Xuddi itingiz yoki farzandlaringiz rasmini ota-onangiz yoki do‘stlaringizga elektron pochta orqali yuborish oson bo‘lgani kabi, ko‘pchilik raqamli fayllarni nusxalash va butun dunyo bo‘ylab yuborish ham oson.

  •Eslatma•

Raqamli valyutani yaratish - bu takrorlanmaydigan va yagona, tasdiqlangan egasiga qarab kuzatib bo‘lmaydigan raqamli aktivni yaratishni anglatadi.

 Bankingiz sizning nomingizdan dollar ushlab turishi mumkin bo‘lsa-da, siz bu dollarni ikki baravar ko‘paytirish uchun ko‘chirib ololmaysiz. Ular bankda himoyalangan. Siz, bank va AQSH hukumati bank hisob raqamidagi narsa sizning pulingiz ekaniga qo‘shilasiz. Raqamli valyutalar bilan ushbu tizimlarning aksariyatini noldan qayta yaratish kerak bo‘ladi. Bu blokcheyn deb ataladigan texnologiya asosida qurilgan joriy versiyalar ommalashmasdan oldin kriptovalyutalarga bir necha bor urinishga olib keldi.

   • Kriptovalyuta haqida dastlabki tushunchalar

Kriptovalyutalarning joriy iteratsiyalaridan (jarayonning takrorlanishi) oldin bir nechta urinishlar keng tarqalmadi. Bularga 1980-yillarning boshlarida Niderlandiya va Qo‘shma Shtatlardagi g‘oyalar kiradi. Eng qadimgi e’tiborga molik raqamli valyuta 1990-yillarda muvaffaqiyatsizlikka uchragan Digicash bo‘lishi mumkin.

 Keyinchalik PayPal va uning raqobatchilari paydo bo‘ldi va mavjud valyutalarda raqamli tranzaksiyalarni amalga oshirish uchun gibrid yondashuvni qabul qilishdi. Ushbu korxonalar hali ham onlayn va xalqaro savdoda katta rol o‘ynaydi.

 Kriptovalyutalar yoki ularning asosiy texnologiyasiga qaratilgan boshqa urinishlarga B-Money, Hashcash, Flooz va Bit Gold kiradi. Ilk kriptovalyutalardagi eng yirik nomlardan biri DigiCashni yaratgan va keyinchalik kriptoning rivojlanishida rol o‘ynagan kompyuter olimi va matematik Devid Chaumdir. Ammo bitkoinning asl kelib chiqishi biroz sirli bo‘lib qolmoqda.

  •Blokcheyn va Bitkoin

Zamonaviy kriptovalyutalar birinchi marta 1998-yilda muallif Vey Day tomonidan "B-Money" kitobida da tasvirlangan. Konsepsiya 2008-yilda blokcheyn va bitkoin asoslarini tushuntiruvchi oq qog‘ozning chiqarilishi bilan to‘liq paydo bo‘ldi. Oq kitob muallifi "Satoshi Nakamoto" bo‘lib, u shaxs yoki odamlar guruhining taxallusi hisoblanadi.

Bitkoin blokcheyn deb ataladigan texnologiya asosida ishlaydi, uni ko‘pincha "uch karra kirish" hisob tizimi deb atashadi. Har safar yangi tranzaksiya sodir bo‘lganda, yuboruvchi, qabul qiluvchi va uchinchi tomon tranzaksiyani tasdiqlashi va rozi bo‘lishi kerak. Har bir bitkoin tranzaksiyasi "blokcheyn" deb ataladigan uch kirimli raqamli yozuvda qayd etiladi - har qanday bitkoin tranzaksiyasi ushbu raqamli yozuvda joylashishi mumkin.

Bu ishonch va ma’lum darajadagi anonimlik kombinatsiyasiga imkon beradi, chunki siz har bir tranzaksiyani ma’lum bir Bitcoin hamyoniga kuzatishingiz mumkin, ammo bu hamyonning egasi kim ekanligini bilishingiz shart emas. Bu maxfiylikni himoya qiluvchilar uchun juda yaxshi, ammo butun dunyo bo‘ylab raqamli valyuta o‘tkazmalarini yaxshiroq kuzatish usullarini xohlaydigan terrorizm va pul yuvish bilan kurashishga qarshi rasmiylar uchun qiyin bo‘lishi mumkin.

"Bozor chegarasi" deb nomlanuvchi barcha bitkoinlarning umumiy qiymati 2021-yil mart oyida 1 trillion dollardan oshdi va 2022-yil mart oyida taxminan 800 milliardni tashkil etdi. Valyuta juda o‘zgaruvchan bo‘lib, tez-tez qisqa vaqt ichida sezilarli tebranishlarni boshdan kechiradi.

  •Eslatma•

So‘nggi bir necha yil ichida 1 yanvar kuni bitkoinning eng yuqori qiymatlari 1191 dollarni (2017) tashkil etdi; 17 712 AQSH dollari (2018); 4 109 AQSH dollari (2019); 9 553 dollar (2020 yil); va 41 946 dollar (2021 yil). 2022-yil 1-yanvarda bitkoinning narxi bir oy ichida eng yuqori 47 881 dollarni tashkil etdi. 2021-yil 3-martdan 2022-yil 3-martgacha Bitcoin taxminan 31 000 dollarning eng past va 68 790 dollarning eng yuqori qiymatlarida bo‘lgan.

   • Kriptovalyuta inqilobi

Bitkoin kriptovalyuta o‘yinida yagona o‘yinchi emas. Uning mashhurligi oshgani sayin, xuddi shu blokcheyn texnologiyasi yordamida boshqa valyutalar chiqarildi. Bitkoinning eng e’tiborga molik muqobili - bu kripto bozoridagi ikkinchi eng katta bozor kapitaliga ega bo‘lgan Ethereum. Lekin tanlash uchun yana ko‘plab imkoniyatlar bor. Quyidagi ro‘yxatda 2022-yil 31-may holatiga ko‘ra mashhur Coinbase birjasida savdo qilish mumkin bo‘lgan eng katta bozor kapitallashuviga ega valyutalar ko‘rsatilgan:

  1. Bitcoin

  2. Ethereum

  3. Ethereum 2

  4.Tether

  5. USD Coin

  6.  BNB

  7. Cardano

  8.  XRP

  9.  Binance USD

  10. Solana

 Ushbu ro‘yxatda Bitcoin kabi bozor talabi bilan qiymati o‘zgaradigan valyutalar va AQSH dollariga bog‘langan valyutalar mavjud. Tether va USD Coin asosiy fiat valyutalarni kuzatuvchi ikkita asosiy "barqaror tangalar"dir.

    • Kriptovalyutalar kelajagi

Ko‘rinadiki, kriptovalyuta yanada keng miqyosda qabul qilish yo‘lida. Yo‘lda ba’zi o‘zgarishlar va to‘siqlar bo‘lishi mumkin bo‘lsa-da, kriptovalyutalar va blokcheyn texnologiyasi mashhurlikda o‘sishda davom etishi mumkin.

 U Goldman Sachs va JP Morgan kabi yirik investitsiya banklarining e’tibori va qo‘llab-quvvatloviga ega. Bu shunchaki internetdagi tentaklar uchun bema’ni mem emas. Bu butun dunyoda qiziqish va e’tirofga sazovor bo‘lgan xavfli sarmoya tikish imkoniyati.

 Londonda joylashgan "Goldman Sachs" kompaniyasining raqamli aktivlar guruhi boshqaruvchi direktori Metyu MakDermott "Financial News"ga bergan intervyusida kriptovalyutalar keng tarqalgan qiymat va hedjirlash ombori bo‘lgan qabul qilish davriga "chiziqni kesib o‘tdik" dedi.

Kriptovalyutalar an’anaviy aktivlardan yaxshiroq yoki kamroq ishlashi haqida hech narsa aytilmaydi. Ammo bitkoin va boshqa kriptovalyutalar bu yerda qolishiga shubha yo‘q.

Balans soliq, investitsiya yoki moliyaviy xizmatlar va maslahatlarni taqdim etmaydi. Axborot har qanday aniq sarmoyadorning investitsiya maqsadlari, tavakkalchilikka bardoshliligi yoki moliyaviy holatlarini hisobga olmagan holda taqdim etiladi va barcha sarmoyadorlar uchun mos bo‘lmasligi mumkin. Sarmoya tikish tavakkalchilikni o‘z ichiga oladi, shu jumladan asosiy mablag‘ning ehtimoliy yo‘qotilishi. Investorlar tegishli pensiya jamg‘armalari, soliq va investitsiya strategiyasini aniqlash uchun moliyaviy mutaxassisni jalb qilishni ko‘rib chiqishlari kerak.

Tarjimon: Ergashev Behro'z

Iqtisodiyot Bo'limi Lideri: Xojiakbar Tursunmuhammatov

Manba: The balance