Inson xatti-harakati qisman oldindan aytib bo‘ladigan jarayonmi?

Oldindan taxmin qilina bilish nima degani?

Taxmin qilina olish – bu odamlarning ma’lum vaziyatlarda qanday harakat qilishini ma’lum darajada aniqlik bilan taxmin qilish mumkinligini anglatadi.

Inson xatti-harakatlari haqidagi bilimlar siyosatchilar, davlat amaldorlari va fuqarolarning turli siyosiy sharoitlarda qanday javob berishini oldindan taxmin qilish imkonini beradi. Siyosatshunoslar ma’lum xususiyatlar, masalan, shaxsning yoshi, ta’lim darajasi va mafkurasi kabi omillardan foydalanib, ularning ovoz berish ehtimolini va qaysi partiyaga ovoz berishini oldindan aytishlari mumkin. Siyosatchilar odatda o‘z siyosiy kuchlarini oshirishga intilishlarini taxmin qilish ham mumkin, chunki ular buni qayta-qayta amalga oshirayotgani kuzatilgan. Empirik siyosatshunoslikning asosiy maqsadlaridan biri, odamlarning siyosiy xulq-atvorini o‘rganish orqali kelajakda ularning qanday harakat qilishini aniqroq bashorat qilishdir.

Bu raqamlar 1980 va 2016 yillar oralig'ida Qo'shma Shtatlardagi saylovlarda yosh guruhlari bo'yicha ovoz berish stavkalarini ko'rsatadi.

(kredit: Qo'shma Shtatlar aholini ro'yxatga olish byurosi, jamoat mulki)

Siyosiy tahlilchilar shaxslar va guruhlar haqidagi ma’lumotlarni yig‘ib, masalan, saylovchilar o‘tmishda qanday ovoz berganlarini va kelajakda qanday ovoz berish ehtimoli borligini tushunishga harakat qilishadi. AQShda saylovchilarning yoshi saylovda ishtirok etish ko‘rsatkichlari bilan bog‘liq (ishtirok etish ko‘rsatkichi – bu ovoz berish huquqiga ega bo‘lganlarning qancha qismi haqiqatan ham ovoz berganini bildiradi).

Ushbu grafik 1980 yildan 2016 yilgacha bo‘lgan prezidentlik saylovlarida to‘rt yosh toifasi bo‘yicha ishtirok ko‘rsatkichlarini ko‘rsatadi. Shu davrda 65 yosh va undan kattalar eng yuqori ishtirok ko‘rsatkichiga ega bo‘lgan, 18 yoshdan 29 yoshgacha bo‘lganlar esa eng past ko‘rsatkichni namoyon etgan.

Bu nimani anglatadi? Agar biror saylovchi haqida faqat uning yoshini bilsak, u ovoz berish ehtimoli haqida taxmin qilishimiz mumkin. Siyosiy nomzodlar va ularning jamoalari ushbu bilimdan foydalanib, o‘z resurslarini qanday samarali taqsimlash bo‘yicha strategiyalar ishlab chiqishi mumkin.