Pivoting Nima?

Kirish: 

Hammani holi qanday? Men Deltonman, Y Combinator’da hamkor sifatida ishlayman. Shuningdek, men qabul bo‘limi rahbariman, ya’ni YCga qabul qilinadigan kompaniyalarni tanlash jarayonini boshqaraman. Bugun sizlar bilan "pivot" haqida gaplashamiz. Keling endi pivot nima ekanligi haqida to‘liq tushunchaga ega bo’lib olaylik. Mana, biz qamrab olmoqchi bo‘lgan mavzular: “pivot” nima o‘zi ?, nima uchun “pivot” qilish kerak?, qachon “pivot” qilish kerak? Va shu bilan birga bugun hamma asosiy jihatlarni ko‘rib chiqishga harakat qilamiz. Endi esa pivot terminiga to‘xtalamiz.

Pivot nima?

Pivot - bu joriy biznes strategiya kerakli natijalarni bermaganda yo'nalishni o'zgartirish jarayonini tavsiflovchi atama. Bu kompaniyaning biznes modeli, mahsuloti yoki maqsadli bozorini strategik jihatdan o'zgartirishni o'z ichiga oladi. Bu shunday atamalardan biri-ki, agar men kafeda kimningdir “pivot” haqida gapirayotganini eshitsam, ko‘zlarimni yuma-qo‘ya qarayman. Chunki bu so‘zni ko‘pincha asabga tegadigan startap odamlari bilan bog‘layman. Keling, bu yerda nimani nazarda tutayotganimizni tushuntirib o‘taylik: pivot – bu shunchaki g‘oyani o‘zgartirish, tamom. Texnik jihatdan aniqroq aytganda, haqiqiy pivot deganda, kompaniya ko‘p foydalanuvchilarga ega bo‘lib, mablag‘ yig‘ib, “Bu ishni to‘xtatib, boshqa narsani qilamiz,” deb qaror qabul qilgan holatni nazarda tutaman. Eng mashhur misollardan biri Slack. Ular video o‘yin – Glitch uchun mablag‘ yig‘ishgan va 100 dan ortiq xodimga ega bo‘lishgan. Men ham beta foydalanuvchi edim. Ammo ular birdan loyihani yopib, butunlay boshqacha yo‘nalishga o‘tishdi. Men buni haqiqiy pivot deb atayman. Aksariyat yangi kompaniyalar qiladigan ishni ham pivot deb ataymiz, lekin aslida bu shunchaki g‘oyani o‘zgartirishdir. Ayniqsa, kompaniyangiz ilk bosqichda bo‘lsa yoki endigina ishga tushirilgan bo‘lsa, g‘oyalarni tez-tez o‘zgartirish odatiy hol. Buni ulkan bir qaror deb o‘ylamang – buni yengil qabul qilish kerak. Agar siz tez-tez g‘oyalarni yoki taxminlarni o‘zgartirmasangiz, ehtimol noto‘g‘ri ish qilyapsiz yoki juda sekin harakat qilyapsiz. Dastlabki bosqichlarda g‘oyalarning eng to‘g‘ri versiyasini topish uchun ularni doimiy ravishda o‘zgartirish tabiiy jarayon.

Nega “Pivoting”?

Keling, nima uchun pivot qilish kerakligi haqida gaplashamiz. Asosiy sabab – imkoniyat xarajati. Bu degani, biror narsani tanlasangiz, boshqa imkoniyatlardan olinishi mumkin bo‘lgan foydani boy berasiz. Boshqacha qilib aytganda, bir vaqtning o‘zida faqat bitta ishda samarali ishlash mumkin. Ba’zi odamlar bunga qarshi chiqishga harakat qilishadi, lekin bu boshqa mavzu. Agar biror loyiha ishlamayotganini bilsangiz va baribir uni davom ettirsangiz, siz boshqa foydali ishlarni qilish imkoniyatini boy berasiz. Gap shunchaki shunda. Men bu yerda hazil tariqasida “psevdokod” yozishga harakat qildim: loyiha qancha yaxshi ishlayotganini olib, uni unga qilingan oylar davomidagi to‘liq mehnatga bo‘lasiz. Agar natija boshqa loyihada ishlashga qiziqishingiz va yaxshiroq narsa topishga bo‘lgan ishonchingizdan past bo‘lsa, demak, pivot qilish kerak. Gap shundaki, agar bir loyihada bir necha oy ishlagan bo‘lsangiz va u hali ham natija bermayotgan bo‘lsa, bu juda yaxshi signal. Mablag‘ va vaqtni davomiy ravishda bir narsaga sarflab, natija olmasangiz, pivot qilish vaqti kelgan bo‘ladi. Ammo, agar loyihangiz hali juda erta bosqichda, masalan, bir-ikki hafta ichida bo‘lsa, bu signal unchalik aniq bo‘lmasligi mumkin yoki samarali bo’lmasligi mumkin.

Pivot qilish/qilmaslik uchun sabablar:

Pivot qilish uchun sabablar: — Agar siz biror bir ishni qilishni yomon korayotgan bo’lsangiz. — Loyiham o‘smayapti, hech qanday natija chiqmayapti, qancha harakat qilsam ham, o‘zgarish yo‘q. — Loyihada ishlash uchun o‘zimni mos odam deb hisoblamayapman. Yangi bilimlar to‘plaganingiz sayin, o‘zingiz bu g‘oya uchun to‘g‘ri odam emasligingizni tushunishingiz mumkin. — Loyihaning muvaffaqiyatini nazoratimdan tashqaridagi omillarga bog‘lab qo‘yganman. Bularni barchasi siz pivot qilishingiz kerakligidan dalolat beradi. Masalan: - Virtual haqiqat (VR) kaskalari ommaviylashishiga tayanish. "Hozir Facebook’ning yangi qurilmasi chiqadi, shunda mening VR ilovam ommalashadi", deb o‘ylash. - Kripto texnologiyalar ommaviy qabul qilinishini kutish. Agar startupingiz biror tashqi omilga bog‘liq bo‘lsa va faqat boshqalarning harakatiga umid qilib o‘tirayotgan bo‘lsangiz, pivot qilish vaqti kelgan. — Pivot qilmaslik uchun sabablar: — Qiyin ishlardan qochishga harakat qilish. Ba’zi odamlar mahsulotni yaratishadi, lekin sotuvga chiqish vaqti kelganda pivot qilishadi va shu jarayonni qayta-qayta takrorlashadi. Bu yaxshi sabab emas – ular sotuvdan qochishmoqda. — Har safar yangi bir g‘oya bilan chiqib, doimiy ravishda loyihani o‘zgartiradigan odatga ega bo‘lsangiz. Bunday paytda biror narsani oxirigacha yetkazib, davom ettirish muhim. — Pivot qilishni faqat yangi, ommabop narsaga o‘tish uchun xohlash. Masalan, TechCrunch’da kimdir yangi g‘oya bilan mablag‘ jalb qilgani haqida maqola o‘qib, shuning ortidan quvish. Bu ham yaxshi sabab emas. 

Nega odamlar pivoting qilish uchun uzoq vaqt sarflashadi?

Pivot qilishni kechiktirish sabablari: Ko‘pchilik pivot qilishni o‘z vaqtida qilmaydi. O‘rtacha odamlar bu qarorni juda kech qabul qilishadi. Buning sababi odatda quyidagilar: - Yo‘qotishdan qo‘rqish (loss aversion): Loyihaga ko‘p vaqt va kuch sarflaganingiz uchun undan voz kechish qiyin kechadi. - Ozgina muvaffaqiyat: Bir nechta foydalanuvchi yoki bitta mijoz borligi "balki ishlar" degan xayolga olib boradi va bu ham pivot qilishga to‘sqinlik qiladi. - Odamlarning muloyimligi: Ko‘pchilik ochiqchasiga sizning mahsulotingiz yoqmasligini aytishdan qochadi. Ular: "Zo‘r, faqat ba'zi funksiyalar qo‘shsangiz, keyin ko‘rib chiqamiz", deb vaqtni cho‘zishadi. Zaiflikni tan olishdan qo‘rqish: Pivot qilishni muvaffaqiyatsizlik yoki taslim bo‘lish deb bilish. - Ayblarni tashqariga yuklash: Muammo o‘zingizda emas, balki bozorda yoki mijozlarda deb o‘ylash. Masalan, "Mahsulotim o‘z vaqtidan oldinda, odamlar hali buni tushunishmadi", deyish. - Ilhomlantiruvchi hikoyalarga haddan tashqari ishonish: "Faqat ishonishda davom etsangiz, hammasi yaxshi bo‘ladi", degan fikrni ko‘p eshitish. Bu ruhlantiruvchi bo‘lsa-da, amalda samarasiz bo‘lishi mumkin. Oz miqdordagi muvaffaqiyatga tutilib qolish tuzog‘i: YCombinator’da kuzatilgan holatga ko‘ra, loyihasi tezda muvaffaqiyatsiz chiqqan tadbirkorlar darhol yangi g‘oyaga o‘tib, hech qanday afsus yoki ikkilanishsiz harakat qilishadi. Bu ularga katta ustunlik beradi. Ammo loyihada kichik muvaffaqiyat borligi, odamlarni yillar davomida umid bilan shu ishda davom ettirib, potentsiallarini boshqa joyda foydali ishlatishdan to‘xtatishi mumkin. Anikdot va ilhomlantiruvchi hikoyalarning xavfi: Ba'zi odamlar uzoq yillar davomida biror narsani qilishda davom etib, oxirida muvaffaqiyatga erishishgan. Ammo bu hikoyalar amaliy yo‘riqnoma sifatida unchalik foydali emas, chunki ular lotereyani yutgan odamlarning hikoyasiga o‘xshaydi – motivatsiya beradi, lekin reja tuzishga asos bo‘lolmaydi. Pivot qilish qarori: o‘zingizga bog‘liq. Qaror qabul qilish – bu sizning mas'uliyatingiz. Loyihangiz muvaffaqiyatli yoki muvaffaqiyatsiz bo‘lishi sizning tanlovingizga bog‘liq. Ko‘pincha tadbirkorlar pivot qilish kerakmi-yo‘qmi degan qarorni boshqalarga yuklashni xohlashadi, lekin bu qarorni hech qachon boshqalardan kutmaslik kerak. Faqatgina yo‘riq berish mumkin, lekin yakuniy qaror har doim asoschining o‘ziga tegishli bo‘ladi.

Maxsulot/ bozor mosligi

Mahsulot va bozor mosligi — bu startap dunyosida juda ko‘p muhokama qilinadigan va eng muhim tushunchalardan biridir. Ko‘pchilik bunga erisha olmaydi, hatto ayrimlar erishdim deb o‘ylasa ham, aslida erishmagan bo‘lishi mumkin. Siz ushbu moslikka erishganingizni faqatgina o’sish sizni o’ylantirmay qo’yganda bilasiz, yani sizni boshqa masalalar o’ylantirib boshlidi. Pivot qilishning yaxshi sababi — bu sizga ushbu muhim narsaga erishish uchun ko‘proq imkoniyatlar beradi. Masalan, siz mahsulot yaratdingiz va uni ishga tushirdingiz, lekin u kutilganidek natija bermadi. Bu holatda pivot qilish — xuddi yangi imkoniyat yaratishdek, yana bir bor omadni sinab ko‘rish uchun ajoyib sabab. Statistikaga ko‘ra, bitta imkoniyatdan foydalanishdan ko‘ra, bir nechta imkoniyatga ega bo‘lish orqali mahsulot va bozor mosligiga erishish ehtimoli yuqori. Lekin bu yerda e’tiborli bo‘lish kerak: sifatli urinishlar bo‘lishi shart. Har safar pivot qilaverish yoki mahsulotni tez-tez o‘zgartirib, yangisini chiqarish yaramaydi. To‘liq sikl bajarib, sifatli mahsulot ishlab chiqish, uni odamlarga yetkazish va ularning fikr-mulohazalarini inobatga olish muhim. Shunday qilib, agar bir necha marta sifatli urinishlar qilsangiz, o‘zingiz uchun imkoniyat va omad yaratgan bo‘lasiz. Shunda sizning biznesingizni haqiqatan ham ishlashi ehtimoli bitta urinishdan ko‘ra ancha yuqori bo‘ladi.

Yaxshi g‘oya topish

Startapda pivot (yo‘nalishni o‘zgartirish) qilishga tayyorgarlik ko‘rayotganlarga men quyidagi maslahatni beraman: Sizni hayajonlantiradigan va optimistik bo‘lishingizga yordam beradigan g‘oyani tanlang. Ertalab uyg‘onib, shu g‘oya ustida ishlashga ishtiyoq bilan kirishishingiz kerak. Agar siz o‘zingizni kamroq motivatsiyalangan his qilsangiz, bu to‘g‘ri yo‘nalish emas. Qiyin g‘oyalar ko‘pincha yaxshi natija beradi. Masalan, ba’zilar reklamalar, affilyat marketingi yoki maqsadli reklama kabi sohalarda ishlashadi. Bu kabi loyihalar odatda qiziqarli emas va ko‘p hollarda muvaffaqiyatsizlikka uchraydi, chunki ular ilhomlantirmaydi va odamlar ham qiziqish bildirmaydi. Agar shunday zerikarli yo‘nalishdan ilhomlantiruvchi va qiziqarli loyihaga o‘tsangiz, hammasi o‘zgaradi. Masalan, bir guruh avval reklamalar bilan bog‘liq loyihani boshlagan va bunga zerikib qolgan edi. Keyin ular Hindiston uchun Robinhood kabi yangi loyiha ustida ishlay boshladilar va birdan ular butunlay o‘zgarib, ishga kirishdilar. Ularning motivatsiyasi oshdi, va bu boshqalar uchun ham yuqumli bo‘ldi. Agar siz qiziqarli bo‘lmagan, faqat ommabop ko‘ringan g‘oya ustida ishlayotgan bo‘lsangiz, unda demak yangi va qiziqarliroq g‘oya topish vaqti keldi. Yaxshi g‘oya topishning yana bir muhim jihati — o‘zingizning kuchli va zaif tomonlaringizni ochiq va halol baholash. O‘z qobiliyatlaringizni to‘g‘ri tushunib, ularni to‘liq ishga solishingiz kerak. Pivot qilish uchun esa tezroq amalga oshirib va tasdiqlab bo‘ladigan g‘oyani tanlash muhim. Agar yangi loyiha ham juda ko‘p vaqt talab qilsa, bu yaxshi emas. Ilk imkoniyatda tez ishlab chiqib ko‘rishingiz mumkin bo‘lgan loyihani topish tavsiya etiladi. Agar siz venchur kapital olishni xohlamasangiz ham, xavotirga o‘rin yo‘q. Ko‘pgina muvaffaqiyatli bizneslar venchur kapitalsiz ham ishlaydi. Venchur kapitalga qaratilgan kontentni ko‘p iste’mol qilish natijasida siz noto‘g‘ri yo‘nalishga burilib ketishingiz mumkin. Ammo agar venchur kapital jalb qilishni istasangiz, g‘oyaning o‘zi muhim ahamiyatga ega Venchur sarmoyadorlar odatda quyidagi mezonlarga e’tibor berishadi: - Yillik daromad yuz million yoki milliard dollarlarga chiqishi mumkinmi? - Bu o‘sish tez va besh-yetti yil ichida amalga oshishi mumkinmi? - Loyiha bir kun kelib ommaviy savdo kompaniyasiga aylanishi mumkinmi? - Texnologiya asosiy tarkibiy qismmi va dastlabki bosqichda texnologiyani asoschilar ishlab chiqishadimi? - Yuqori foyda marjasi mavjudmi? Masalan, dasturiy ta’minot biznesida odatda 70-80% foyda marjasi kutiladi. Shuni ham unutmaslik kerakki, ko‘pchilik odamlar venchur kapital haqida bilgan narsalarini "Shark Tank" kabi ko‘rsatuvlardan o‘rganishadi, lekin u ko‘rsatilayotgan loyihalarning ko‘pi venchur kapital olish uchun mos emas. Oxir-oqibat, qaysi yo‘nalishda ishlashni tanlash — bu o‘zingizning orzuingiz. Shuning uchun, imkoniyatlaringizni tahlil qiling va o‘zingizni qiziqtiradigan, ilhom beradigan g‘oyani tanlang.

Qachon pivot qilish uchun eng qulay fursat bo’ladi?

Yangi mahsulot yoki g‘oyani ishga tushirgansiz va foydalanuvchilarni jalb qilishga harakat qilib, haftalar yoki oylar o‘tayapti, lekin hech qanday ijobiy natija yo‘qdek tuyulyaptimi? Bu holatda pivot qilish kerak bo‘ladi. Agar sizning g‘oyangizni faqat 100 million dollar yig‘ilgandan keyin amalga oshirish mumkin bo‘lsa, bu ham pivot qilishning aniq belgisi. Chunki agar sizda darhol shuncha mablag‘ yo‘q bo‘lsa, muammoni yechish deyarli imkonsiz bo‘lib qoladi. Ko‘p asoschilar ich-ichidan o‘z g‘oyasining ishlamayotganini his qilishadi, lekin ular buni boshqa odamlar oldida yashirishga urinib, o‘zlarini ishontirishga yoki investorlarni aldashga harakat qilishadi. Agar o‘zingizni ishontira olmasangiz va g‘oya haqiqatan ham ishlamayotganini sezsangiz, pivot qilish eng to‘g‘ri qaror bo‘ladi. Siz o‘z biznesingiz haqida hammadan ko‘ra yaxshiroq bilasiz, shuning uchun o‘zingizga quloq tutish muhim. Ammo pivot qilishni haddan ortiq ko‘paytirish yomon oqibatlarga olib kelishi mumkin. "Whiplash" — ya'ni, ko‘p yo‘nalishlarni almashtirish — asoschilarni tushkunlikka tushirib, o‘z loyihasidan voz kechishga majbur qilishi mumkin. Qizig‘i shundaki, yomon g‘oya ustida ishlash ham ko‘proq quvonch va qiziqish berishi mumkin, chunki bu sizni davom etishga undaydi. Agar o‘z loyihangizdan rohat olmasangiz, muvaffaqiyatga erishish imkoniyatingiz kamayadi. Shunday qilib, har doim ham eng yaxshi g‘oyani tanlash shart emas, lekin uni amalga oshirish jarayonidan zavq olish muhim. Bundan tashqari, g‘oya hali barqaror bo‘lmaganda jamoani kengaytirish ham foydasiz. Bu faqat jarayonni sekinlashtiradi va xodimlarni tushkunlikka tushiradi. Jamoani kengaytirishni faqat aniq maqsadga erishib, g‘oyaning ishlayotganiga ishonch hosil qilganingizdan so‘ng boshlash kerak.

G‘oyalarni baholash

Bu bo‘lim uchun men maxsus subyektiv baholash tizimini ishlab chiqdim. G‘oyalarni baholashda to‘rt asosiy mezonni ko‘rib chiqamiz va ularning har biriga 1 dan 10 gacha ball beramiz. Keyin bu ballarni o‘rtacha qilib, umumiy sifat bahosini chiqaramiz. 1. G‘oya qanchalik katta ko‘rinadi? Agar g‘oya mashhur va ommaviy kompaniyaga aylanadigan bo‘lsa (masalan, Tesla yoki yangi bank), bu katta imkoniyat sifatida baholanadi. Ammo agar siz kichik biznes, masalan, Subway franchayzesi ochish yoki eBay orqali tovarlar sotmoqchi bo‘lsangiz, bu kichikroq miqyosda ko‘rinadi. 2. Foundermarket fit (asoschi va bozor mosligi): 10/10 baho olish uchun siz o‘zingiz biladigan va tajribaga ega bo‘lgan sohada startap boshlashingiz kerak. Masalan, agar siz o‘qishda yoki ish tajribangizda avtopilotli avtomobillar ustida ishlagan bo‘lsangiz va endi shunday loyihani yaratmoqchi bo‘lsangiz — bu mukammal moslik bo‘ladi. Ammo agar siz murakkab sun’iy intellekt texnologiyasi bilan ishlashni bilmasdan shunday startap yaratmoqchi bo‘lsangiz, bu nolga teng. 3. G‘oyani boshlash qanchalik oson? O‘ylab topilgan g‘oyalarni amalga oshirish darajasi ham juda muhim. Oson boshlash mumkin bo‘lgan g‘oyalarni tavsiya qilaman, chunki ba’zi yaxshi g‘oyalar murakkabligi tufayli amalga oshirilmaydi. Ko‘p hollarda, kimdir o‘sha g‘oyani keyinchalik oddiyroq usulda amalga oshirib, muvaffaqiyatga erishadi. 4. Bozordagi dastlabki fikrmulohazalar: G‘oya odamlarga darhol yoqadimi yoki uni sotish qiyinmi? Dastlabki iste'molchilarning qiziqishi va e’tibori bo‘lmasa, loyihani ilgari surish qiyinlashadi. Ba’zan bu muvaffaqiyat uchun hal qiluvchi rol o‘ynaydi. --- Bu ikkita qism endi alohida ajratilgan va aniq tarjimada aks ettirilgan.

Dunyo miqiyosidagi misollar:

Men YC’da maslahat bergan va ishlagan kompaniyalarning ayrimlari bilan tanishtiraman, ba'zilarini eshitgan bo'lishingiz ham mumkin. Brex misolini olaylik – ular YC’ning 117-dasturida qatnashishgan. Avvaliga boshqa g‘oya bilan qabul qilingan edi va men ularning pivot jarayonini yaqindan kuzatdim. Ular dastur davomida o‘z yo‘nalishlarini o‘zgartirishdi va tezda mahsulot-bozor mosligini (product-market fit) topishdi. Endi ular yuzlab million dollar mablag‘ yig‘ib, ikki yil ichida milliard dollar qiymatga yetishdi. Bu noyob holatlardan biri va juda ta’sirli bo‘lganini aytishim kerak. Ilk g‘oya: Ular VR (virtual reallik) uchun yangi uskunalar ishlab chiqishni maqsad qilishgan edi. Bu qurilma orqali odamlar ishlashni rejalashtirishgan. Dastlab, bu g‘oya uncha kichik bo'lmasdi – virtual reallik kelajak texnologiyasi sifatida ko‘riladi. Lekin... - Bozor mutaxassislari: 1/10 – Ular apparat va optika sohasida mutlaqo tajribasiz edilar, chunki ular asosan fintech (moliya texnologiyalari) dasturiy ta’minoti bilan shug‘ullanishardi. - Boshlash qiyinligi: 2/10 – Jamoa uskunani qurish uchun apparat muhandislarini yollashga majbur bo‘ldi, va bu qimmat loyihani amalga oshirish uchun yillar kerak edi. - Bozordan dastlabki fikr: Yangi qurilma kerakligini hech kim his qilmagandi. Umumiy baho: 2.5/10. Natijada ular yangi yo‘nalishga o'tishga qaror qilishdi. Pivotdan keyingi g‘oya: Startaplar uchun kredit karta. Bu g‘oya ancha istiqbolli ko‘rindi – fintechda Stripe yoki Square kabi ko‘plab kompaniyalar muvaffaqiyat qozongan. - Bozor hajmi: 10/10 – Fintech bozorida ko‘plab misollar bor edi. - Bozor mutaxassislari: 10/10 – Ular avval Braziliyada fintech kompaniyasi ochib, 20-30 million dollarga sotishgan. Tajriba va tarmoq ular tomonida edi. - Boshlash qiyinligi: 3/10 – Kredit karta ishlab chiqish murakkab ish, lekin ular tajribaga ega bo‘lgani uchun bu yo‘lni tanlashdi. - Bozordan dastlabki fikr: 8/10 – Dastur davomida mijozlar ularning kartasidan foydalanishga rozi bo‘lishdi. Retool misolini ham ko'rib chiqamiz – bu kompaniya ichki vositalarni yaratish uchun no-code platforma taklif qiladi. - Avvalgi yo‘nalishi: UK uchun Venmo. G‘oya yaxshi ko‘ringan bo‘lsa ham, jamoa fintechda yetarli tajribaga ega emasdi va foyda qilish qiyin edi. - Pivotdan keyin: Ichki boshqaruv vositalari yaratish platformasi. Bu o‘zini oqlagan va keng bozor ehtiyojini qoplagan g‘oya edi. Shuningdek, Magic, Segment va boshqa kompaniyalar haqida ham gapirildi. Har birining yo‘lida pivot zarur bo‘lgan – boshida muvaffaqiyatsiz bo‘lsa ham, ular to‘g‘ri strategiya bilan katta natijalarga erishishdi.

Xulosa

Ushbu misollar shuni ko‘rsatadiki, startaplar yo‘lida muvaffaqiyatsizlik tabiiy holat. Ba’zida birinchi g‘oya to‘g‘ri bo‘lmasligi mumkin, ammo vaqtida pivot qilish, yangi yo‘nalish topish va tez moslashish katta farq qiladi. Har bir muvaffaqiyatli kompaniyaning ortida ko‘p o‘rganilgan saboqlar va strategik qarorlar yotadi. Muvaffaqiyatga erishish uchun tadbirkorlar nafaqat qiyinchiliklarni yengishlari, balki bozordagi o‘zgarishlarga moslasha olishlari kerak. Bu yo‘lda to‘g‘ri qaror qabul qilish va moslashuvchan bo‘lish eng muhim omillardan biridir.