Anna Vojseyski "23andMe"ga Qanday Qilib Asos Soldi?

Anna, sog'liqni saqlash tizimidagi 10 yillik sarmoya kiritishdan so'ng, 23&Me kompaniyasiga asos solgan. 23&Mening vazifasi iste'molchilarga o'zlarining genetik ma'lumotlariga kirish huquqini berish va odamlarning tadqiqotda ishtirok etishlari uchun oddiy usulni yaratishdir. 23andMe hozirda butun dunyo bo'ylab 5 milliondan ortiq mijozlarga ega va genetik tadqiqotlar uchun eng katta olomon-manbali platformani yaratdi. 23andMe mijozlarining 80 foizdan ortig'i bugungi kungacha, 100 ga yaqin nashr etilgan genetik tadqiqotlarni yaratgan tadqiqot dasturida ishtirok etadi. Ma’lumot o’rnida: 23&Me - Kaliforniyaning Mountain View shahrida joylashgan xususiy biotexnologiya kompaniyasi bo'lib, u xususiy mijozlarga bir necha ming SNPning yagona nukleotid polimorfizmlari uchun taqdim etilgan biomaterialni tahlil qilish asosida kasalliklarga moyilligi haqida ma'lumot beradi.

Sam: Bugun biz 23&Me kompaniyasi asoschisi va bosh direktori Anna Vojsiski bilan birgamiz.Tashrifingiz uchun tashakkur Anna.

Anna: Tashakkur Sam.

Sam: Biz har doim kompaniyaning tashkil topish tarixi va g'oyasi qanday paydo bo'lganidan boshlashni yaxshi ko'ramiz.

Anna: Shunday qilib, men Wall Streetda ishlayotgandim…

Sam: Bu unchalik qiziq emasdek tuyulyapti.

Anna: Yo’q, u qiziqarli edi.U yerda ishlash menga yoqardi. Shunday qilib,men akademiyada o’qib, katta bo’ldim. Men har doim kelajakda akademik bo’laman deb o’ylardim. Kollejni tamomlaganimdan so‘ng, mehnat yarmarkasiga bordim. Ota-onam meni borishga majbur qilishdi va men Wall Streetdagi ish taklifini oldim. Men har doim yoshlarga aytadigan bir narsa bor, siz hech qachon yo'lingizda nima bo'lishini bilmaysiz. Shunchaki, hech qaysi  imkoniyatni qo’ldan boy bermang. Shunday qilib, Wall Streetdagi bu ishni tasodifan olganman. Men uni  nima ekanligini bilmasdim, lekin men buni tushundim. Aslida ular mendan faqat intervyu olishdi, chunki ular menga borishim uchun tekin chipta jo’natishgandi. Men bu chiptani qo’lga kiritdim.

Sam: Shunday qilib,siz u yerga uchib bordingiz…

Anna: Ha. Men juda hayajonda edim. 5000 millik tekin sayohat-bu ajoyib edi . Shunday qilib, men Wall Streetda 10 yil davomida ishladim. Menga bu juda yoqdi, chunki bu shunchaki mashg'ulotlar, pul ishlash va boshqa ishlarni qilish emas, balki  kompaniyalar va ma’lum bir narsalar haqida o'rganish imkoniyati edi. Wall Streetdagi hayratlanarli bir narsa shundaki, siz ba'zi kompaniyalarga haqiqatan ham qiziqsangiz, ular bilan chuqurroq tanishishingiz va keyin butun bir sektorni o’rganishingiz mumkin. Shunday qilib, men kichik biotexnologiyalar va farmatsevtika kompaniyalari, shifoxona tizimlari va sug'urta kompaniyalari bilan tanishdim va men sog'liqni saqlashning haqiqatdan ham keng bilimiga ega bo'ldim. Boshida men sog'liqni saqlash tizimi  butunlay o'zgarishiga ishonardim. Antikorlar, yangi texnologiyalar, yangi kashfiyotlar kelmoqdaku, endi juda boshqacha bo'ladi deb o'ylardim. Ammo 2000-yilda Qabariq kasalligi boshlanib ketganda, ko'plab innovatsiyalar ish bermay qoldi, va men sog'liqni saqlash nima ekanligini ko'proq tushuna boshladim. Oxir oqibat, sog'liqni saqlash—bu kasallikdan samarali foyda oladigan ajoyib biznesdir. Bugungi kunda, tizimda odamlarni qanday qilib sog'lom saqlash haqida o'ylaydigan hech kim yo'q. Shunday qilib, 10 yillik sarmoyadan so'ng, men tizimni haqiqatdan ham tushunganimni his qildim va men sizda bularning barchasi to'g'ri niyatli odamlar borligini, ular haqiqatan ham g'amxo'rlik qilayotganini, ammo kemalar noto'g'ri yo'nalishga ishora qilishini tushundim va hech kim odamlarning sog'lig'ini saqlashga e'tibor qaratmasligiga ham iqror bo’ldim. Shuning uchun, men ochiqchasiga, biroz isyonkor va odamlarni haqiqatdan ham sog'lom bo'lishga ruhlantiradigan kompaniyaga ega bo'lishni xohladim. Biz bir yil ichida tizimni o'zgartira olmasligimizni bilardik, shuning uchun tashqaridan yanada keskin ish qilishimiz kerak edi.

Odamlar salomatligini saqlash uchun rag'batlantirish.

Sam: Charli Mungerning  ajoyib iqtiboslaridan biri bu–-"Rag'batlantirish—bu super kuch" va men har doim bunga ishonaman va bu siz aniqlagan aniq muammo deb o'ylayman. Odamlarni sog'lom saqlash uchun rag'batlantiruvchi tizim yoki kompaniyani loyihalash haqida qanday fikrdasiz?

Anna: Men sog'liqni saqlash sohasidagi asosiy narsani tushunaman. Siz, aslida hech qachon qaror qabul qilish huquqiga ega bo'lmaysiz, chunki siz sog'liqni saqlash sohasida emassiz. Ammo, siz haqiqatda, qaror qabul qilishingiz mumkin. Siz o'zingizning sug'urta kompaniyangizni, shifokoringizni, dorixona menejeringizni tanlashingiz mumkin. Boshqa tomondan, har xil odamlar bor, ular haqiqatda qaror qabul qiladilar va menimcha, bularning barchasi haqida hozir ma'lumotlar bor. Siz operatsiyaga borasiz va siz hech qachon ko'rmagan yoki uchratmagan shifokorlar jarrohlik amaliyotiga kirishadi. Shunday qilib, biz uchun, masalan, iste'molchiga to’g’ridan-to’g’ri maslahat berish muhimdir.

Sog'liqni saqlash bo'yicha o’zlari uchun qaror qabul qiladigan odamlar.

Sam: Esimda, siz o'z kompaniyangizni ochganingizda, shifokorlar sizning sog'liqni saqlash sohasidagi mutaxassislaringiz edi va umuman olganda, ko'plab bemorlar buni siz uchun mas'uliyatsizlik deb aytishdi. Men bir iqtibosni eslayman va bu mening miyyamga o’rnashib qolgandi. Masalan, odamlar sog'liqni saqlash bo'yicha o'z qarorlarini qabul qila olmaydilar, chunki ular bu ma'lumotlarni qanday izohlashni bilishmaydi.

Anna: Har xil qiziqarli narsalar bor. Odamlar Facebookda narsalarni nashr etishadi, keyin shifokorlar yozish kerak deb aytishadi va biz odamlarga o'z ma'lumotlarini eslatib qo'yamiz, deyishadi. Shuning uchun tibbiyot tizimiga doimo katta e'tibor berilgan. Tarixda homiladorlik testi kabi testlar mavjud bo'lib, u paydo bo'lganda, u ishonarli emas deb qabul qilingan, chunki, ayol homiladorligini uyda qanday bilib olishi mumkin deb o’ylashgan. Agar biz o’sha kunlar adabiyotiga nazar tashlasak, bu jinnilik deb aytishimiz turgan gap. Shunday qilib, mening eng sevimli jurnallarimdan biri bu GMO jurnali - 1969 yildagi Amerika tibbiyot assotsiatsiyasi jurnali, u yerda ular shifokorlardan bemorlaringizga saraton tashxisi qo'yilgan bo'lsa, saraton kasalligi borligini ayta olasizmi, deb so'rashgan. Va ularning 90%dan ko’pi yo’q deb javob berishgan. Mening fikrimcha, bu insonlarga doktorlar qanday yaratilganini tushinishga yordam beradi. Bu huddi madaniyatga o’xshaydi. Biz qiladigan narsa bu - iste'molchilarga odamlar o'z sog'ligi uchun mas'ul bo'lishni xohlashlarini ko'rsatishga imkon berishdir. Ular ma'lumot olishni va aslida nazorat ostida bo’lishni xohlashadi.

50 yildan keyin dunyo va haqiqatdan ham kulgili bo’ladigan narsalar. 

Sam: Menga har doim 50 yoki 100 yildan keyingi dunyo haqida o'ylash qiziqarli tuyuladi. Biz agar o’tmishga nazar solsak, ba’zi narsalar haqiqatdan ham kulgili tuyiladi. Va bu…

Anna: Mening fikrimcha, sog’liqni saqlash bu-ma’lum bir sohadir, chunki sog'liqni saqlash haqiqatan ham fanlar va ma'lumotlarga asoslangan. Bu, shuningdek, odamlar tibbiy amaliyot san'at ekanligini har doim ham tushunmaydigan narsaning bir qismi emas. Biz maʼlumotlarni olishga harakat qilmoqdamiz va gap shundaki, “Salom Sem, sizning manfaatlaringiz uchun eng yaxshi narsa” degan savol qolmasligi uchun, aslida nima qilish kerakligini aniq koʻrsatadigan maʼlumotlar mavjud.

Sam: Sizningcha, tibbiyot tizimi yoki umuman sog'liqni saqlash tizimi qanday bo'ladi? Oxir-oqibat biz siz aytgan rag'batlantirishning noto'g'ri taqsimlanishi bo'lmagan joyga erishamizmi? Agar siz sehrli tayoqchani silkitib, sog'liqni saqlash tizimini tuzataman, desangiz nima bo'ladi?

Anna: Menimcha, haqiqat shundaki, biz universal to'lov tizimiga ega bo'lamiz. Shunday qilib, bir muhim savol bu - bugungi kunda sizni sog'lom saqlashga kim g'amxo'rlik qilishi haqida o’ylashdir. Chunki siz ortiqcha vaznga ega bo'lishingiz mumkin va siz yomon ovqatlanishingiz mumkin. Siz hech qachon mashq qilmasligingiz mumkin va kelgusi 20 yil ichida bu sizga qimmatga tushishini bilmasligingiz turgan gap. Haqiqat shundaki, bundan kim foyda ko'radi va bu jamiyat va shaxsan siz va uzoq muddatda sizga sarmoya kiritishga tayyor bo'lgan odamni bilasiz. O'ylaymanki, bitta to'lovchi sog'liqni saqlash tizimi yoki mamlakat kabi, ular sizni imkon qadar uzoq vaqt davomida sog'lig'ingizni saqlashga harakat qilishadi. Odamlar, biz xohlamaymiz,  biz kommunizm barchamiz xohlagan tizimni qo'llab-quvvatlamasligini ko'rdik deyishadi. Yoga va vitaminlar, vazn yo'qotish bo'yicha tadqiqotlar va turli xil muqobil parvarishlarni kuchaytirish kerakligini tobora anglab bormoqdamiz. Odamlar bir nuqtada to'xtashlari va aytishlari kerak, sizning sog'ligingiz ham sizning mas'uliyatingizdir va menimcha, biz odamlarga o'zlari haqida shaxsiy ma'lumotni qanchalik ko'p taqsim etsak, ular o'zlariga g'amxo'rlik qilishga shunchalik tayyor bo'ladilar.

Sam: Bu haqda gapiradigan bo'lsak, siz sog'liqni saqlash sohasida har qanday turli kompaniyalarni ochishingiz mumkin edi. O'sha paytda aniq tanlov bo'lmagan bu qarorga qanday keldingiz?

Anna: Men uchun bu mutlaqo ravshan edi. Shunday qilib, bir nechta narsalar sodir bo’layotgandi. Birinchisi, men har doim genetikani yaxshi ko'rardim, bu mening 1996 yilda birinchi sarmoyam bo'lgan va shuning uchun, qaysidir ma'noda bu mening oxirgi sarmoyam ham bo’lgan. Shunday qilib, genetik inqilob ayni men investitsiya qilishni boshlaganimda sodir bo'ldi. Genomning narxini pasaytirish poygasi bor edi. Bu juda hayajonli edi va men o'sha investitsiyalarni qayta ko'rib chiqishni boshladim va siz butun genomingizning skanerini juda arzonga sotib olishingiz mumkinligini angladim. Shunday qilib, siz juda katta miqdordagi genetik ma'lumotlarni olishni boshlashingiz mumkin, ikkinchisi esa bu ijtimoiy tarmoq dunyosini ko'rish edi. Men internet orqali ko’plab odamlardan ma’lumot olishim mumkin edi. Va menga bir g’oya keldi: ”Agar men hammaga olomon manbalarida genetik ma'lumotlari bilan kuch bersam, men sog'liqni saqlash tizimini o'zgartirgan bo'lardim”.Men har doim o'ylardim, agar menda dunyoning sog'ligi haqida ma'lumot bo'lsa, men nima qila olaman va odamlar aytishardi, siz hamma narsani bilishingiz mumkin, siz juda ko'p narsani aytishingiz mumkin. Shuning uchun biz Stenford yoki Garvard yoki Pfizerga tayanishning o’rniga kasallikni hal qilish yoki qanday qilib sog'lom bo'lishni o’rganishimiz kerak. Shunday qilib, qaysidir ma'noda, men ushbu Google muhitida o'sganimni va yaqinlashib kelayotgan ijtimoiy tarmoq dunyosini bilishimdan mamnunman. Bu fandagi texnologiyani haqiqatda paydo bo'layotgan platforma bilan birlashtirishga o'xshaydi.

Internet orqali loyihaga ko'plab odamlardan ma'lumot olish va uni shaxsan xohlash.

Sam: Men, ko'p o'zgartiruvchi kompaniyalar qanday paydo bo’lishini payqadim. Chunki, ta'sischi boshqalardan bir necha yil oldin ikkita juda farqli, ammo haqiqatan ham muhim tendentsiyalarning kesishishini ko'radi. Bu, albatta, kraudsorsing (Internet orqali loyihaga ko'plab odamlardan ma'lumot olish ) ishlayotgan haqiqatlardan biri va bu men uchun hali ham hayratlanarli.

Anna: Umuman olganda,bu men uchun ham hayratlanarli tuyilgan. Shunday qilib, siz genetik jihatdan diabetga chalinish xavfi yuqori bo'lishingiz mumkin, ammo sizning atrofingiz, ya’ni, turar joyingiz bunga moyil bo’lmasligi mumkin. Xo'sh, biz nima qila olamiz? Shunday qilib, sizlardan juda kam odam genetik elementlarning 100% deterministik ekanligini biladi, ya'ni 100% ehtimollik bilan siz uni olishingiz mumkin. Bu shuni anglatadiki, u erda ekologik komponent mavjud. Biz kelajakda biror narsa qila olamiz. Keling, yaxshisi nima qilishimizni o’ylab ko’ramiz va insonlarga aytamiz.

Sam: Buni qilishni birinchi marta e'lon qilganingizda,odamlar buni qanday qabul qilishdi?Ichkaridagi vaziyat qanaqa edi?

Anna: Mening fikrimcha,barcha startaplar (yangi tashkil topgan kompaniyalar) avvaliga qiziqarli bo’ladi, chunki  siz haqiqatdan ham ishtiyoqli, g'amxo'rlik qiladigan ko'plab mijozlarga ega bo’lasiz. Menimcha, odamlar hayajonga tushishdi va odamlar bahs bo'lishini bilishardi. Menimcha, qaysidir ma'noda, biz sog'liqni saqlash tizimida tajribaga ega bo'lgan va buning o'ziga xos cheklovlari borligini tushungan odamlarni jalb qildik. Shunday qilib,vazifasi tufayli, odamlar 23&me haqida hayajonlanishdi. Va ular tizimni o'zgartirishga yordam berish uchun, qandaydir tarzda, hissa qo'shmoqchilar. Qisqa qilib aytganda,ishtiyoq bor edi. Biz ochilgan kunimizda, ko’plab mijozlarga xizmat ko’rsatdik va bu ajoyib edi. Og’ir ish kunidan so’ng, biz bazm uyishtirdik va hozirgacha ajoyib vediolarimiz saqlanib qolingan.

Sekin o'sishni tuzatish va impulsni ushlab turish.

Sam: Sekin o'sishni qanday tuzatdingiz va  tezlikni saqlab qolish uchun qanday choralar ko’rdingiz?

Anna: Umuman olganda, men bugungi kunni emas,ertangi kunni ko’zlab ish yuritdim. Jamoadagi har bir xodimga e’tiborli bo’ldim va doim ularga aytardim, biz agar kelajakda ma’lum bir mavqega erishmoqchi bo’lsak, harakatimizni bugundan boshlashimiz kerak, deb. Bizning rejamiz va maqsadimiz aniq edi, va biz unga qarab intilayotgandik.

Ularga nima qilish kerakligini aytishdan qanchalik uzoqmiz: Turli xil tadqiqotlar.

Sam: Nima deb o’ylaysiz, jamiyatdagi odamlar birlashib, sog’liqni saqlash tizimiga e’tibor beradigan davrdan qanchalik uzoqdamiz?

Anna: Shu o’rinda savol tug’ilishi mumkin. Agar bizda g’amxo’r jamiyat bo’lsa,nima qila olardik? Va biz “Intervention tadqiqotlari,”deb nomlangan ishlarni allaqachon boshlab yuborganmiz. Yaqinda, tana vaznini qanday saqlab turish yoki qanday qilib ozish tadqiqotini o’tkazdik. Bu juda ajoyib edi. 70000ga yaqin o’z sog’ligiga befarq bo’lmagan odamlar ushbu tadqiqotda ishtirok etishdi. Ushbu tadqiqot, albatta insonlarning Dnksini o’rganishga ham imkon berdi. Biz kelajakda, bunaqa tadqiqotlarni yana va yana o’tkazmoqchimiz. Va albatta bu orqali insonlarga yordam beramiz. Va bu bizning mijozlarimiz istayotgan narsadir. Men va’da beraman,keyingi 10 yil davomida,albatta yanada rivojlanamiz.

Sam: Vaqtingizni ayamasdan kelganingiz uchun tashakkur .

Anna: Taklif qilganingiz uchun tashakkur.

Tarjimon: Sattorova Dilso'z 

Bisnes Bo’limi Lideri: Husan Isomiddinov

Manba: https://www.youtube.com/watch?v=zZN-3RpdjcY