Katta startap g'oyalari qayerdan paydo bo'ladi?

Michael Seibel: Bu uch holatning har birida,bu odamlar muammolarga ham, tajribaga ham ega edilar va orqaga nazar tashlanganda, 10 baravar yaxshiroq qilish uchun aniq imkoniyat bor edi. Ammo ko‘pchilik ularni ahmoq deb o‘ylagan. Va, ehtimol, bu hikoyaning asosiy mavzusi shundaki, ular ushbu yo‘ldan borish uchun qarama-qarshi fikrda bo‘lishlari kerak edi 

Salom, bu Micheal Seibel va Dalton Caldwell. Bugun biz g’aroyib startap g’oyalari qayerdan kelishi haqida suhbatlashamiz. Shuningdek, biz bu savolga oydinlik kiritish uchun uchta muvaffaqiyatli YC kompaniyalarini tanlab olganmiz:

1)AIRBNB
2)COINBASE
3)STRIPE

Biz shu uchala kompaniya uchta o’xshashlikka ega ekanligini ko’rishimiz mumkin.

1.BELGILANGAN VAQT (TIMING) muhim o’rin tutgan.Shu uchala kompaniya
-Oldindan mavjud bo’lgan mahsulotga
-Dastlabki raqobatchiga ega bo’lishgan. Shunday bolsada mavjud bo’lgan narsadan -10 barobar yaxshiroq narsa yaratish imkoniyati bor edi.

2.G’OYA (IDEA)
-Ko’plab asoschilar va sarmoyachi(investor)lar bunday g’oyalarni bo’lmag’ur deb hisoblashgan. Chunki ular amalga oshirish uchun judayam qiyin yoki shunchaki noma’qul g’oyalar bo’lgan.

3.BOZOR (MARKET)
-Har bir imkoniyat asoschilar o’ylaganidan ulkanroq va qimmatliroq bo’lib chiqdi.

Yaxshisi keling, AIRBNB haqida gaplashamiz. Menga qiziqarlisi shuki oldindan mavjud bo’lgan mahsulot bo’lgan, to’g’rimi? AIRBNB bu g’oya bilan kirib kelgan emas. Dalton, siz AIRBNB dan oldin nimadan foydalangansiz?

Dalton Caldwell: Menimcha, faqat AIRBNB ni biladiganlar ular shu g’oya bilan boshlashgan deb o’ylashlari mumkin. Ehtimol shuning uchun,men onam bilan gaplashganimda u “AIRBNB- yaratuvchilar faqat orzu qilgan ajoyib g’oya” deyishi mumkin. Lekin, ilgari, AIRBNB yaralishidan yoki YC tomonidan moliyalashtirilishidan oldin men, allaqachon, VRBO ni ishlatardim. Va hattoki, AIRBNB ga o’xshash, juda mashxur boshqa bir COUCHSURFING deb nomlangan startap ham bo’lgan. Va o’sha davrda u huddi gavjum joyga kirgan 3-darajali ishtirokchidek his qiladi. Mening yondashuvim bolgan NYC ni eslayman. Michael, siz eslaysizmi? Ularni qanday ishlatishni bilasizmi? Chunki, aslida, men VRBO ni qanday ishlatishni bilmayman.

Micheal Seibel: Men VRBO dan ham, COUCHSURFINGdan ham foydalanganman. COUCHSURFINGni ishlatish qiyin bo’lganligi sababli men AIRBNB bilan ishlashdan mamnun edim. Bilasizmi,menimcha gap Timing haqida ketganda,ular birinchi bo’lishmasa ham, ular Hardcore da ustasi farang bo’lishgan. Afsuski, dastlabki mahsulot yaxshi bo’lmagan. Bu haqida gapirish qiziqarli, chunki, mening fikrimcha dastlabki mahsulot yaxshi emasligiga ikkita asosiy factlar bo’lishi mumkin. 

Avvalambor, VRBO va CRAIGSLIST to’lovlarni osonlashtirmadi. Shuning uchun birov bilan uyni taqsimlashni kelishib olganingda yoki kimningdir uyida qolayotganingda , sen naqd pulda, chek yoki wire orqali to’lashinga to’gri keladi. Shu joyida ko’plan nizolar kelib chiqqan. Chunki bir birini bilmaydigan ikki odam to’lovni o’tkazish uchun bir birlariga ishonishga majbur bo’lishadi.

Ikkinchi sababi esa VRBO ro’yhatga olish uchun mezbon(hosts)lardan haq oladi. Agar ushbu bozorning mohiyati haqida o’ylab ko’rsangiz, u shundaki, mezbonlar o’yinni belgilaydi. Agar siz ko’proq mezbonlarni jalb qilsangiz, g’alaba qozonasiz. Sizda eng yaxshi inventar bo’ladi. Lekin agar ulardan sizning saytga chiqish uchun ko’p haq olsangiz, to’g’ri ish qilmayapsiz. Menimcha, bu yerda vaqt juda katta rol o’ynadi, chunki mavjud mahsulotlar o’sha paytda katta imkoniyatlarni taklif qilmasdi va ular ustida 10 barobar yaxshilanishlar qilish mumkin edi. Ikkinchi juda qiziq tomoni shundaki, ular o’z muammolarini hal qilishayotgan edi. Ko’pchilik bilmaydi, lekin AIRBNB Joe va Nate ijara haqini to’lashlari kerak bo’lgani uchun boshlangan. 

San-Fransiskoda katta konferensiya bo’layotgan edi,va ular odamlarni qabul qilish uchun o’z qavatidagi joyni ijaraga berishdi, shuning evaziga ozgina pul ishlashdi. Qiziqarlisi, biz har doim shaxsiy muammolarni hal qilish haqida gapiramiz, lekin ijara haqini to’lay olmaslik-bu haqiqiy muammo, to’g’rimi?

Dalton Caldwell: Va bu, VRBOda ko’rganlarimdan farqli ravishda, ta’til uyi ijarasi kabi tuyulmasdi, u yerda ko’proq ta’til ijaralari edi,shundaymi?

Michael Seibel: Huddi shunday! Ko’pchilik o’z mulkidan qo’shimcha daromad olish mumkinligini tushunib yetdi. Bu bejiz bo’lmagan,chunki bu narsa OA inqirozi bilan bir paytga to’g’ri keldi,va ko’pchilik odamlar qo’shimcha pul ishlash mumkinligini anglab yetishdi. 

Menimcha, oxirgi narsa shuki, ular o'z mahsulotlaridan foydalangan. Airbnb o'sha paytda to'lovlarni osonlashtirish, to'lovlarni qabul qilish haqida chuqur tushunchaga ega emasdi. Ular platformani ishga tushirganda bunday tushuncha yo'q edi. Bilasizmi, yaqinda Brian YCga kelib, bir voqeani o'rtoqlashdi: u o'z mahsulotidan foydalangan paytda to'lov uchun pul olib kelishni unutib qo'ygan, va mezbon uni firibgar deb o'ylabdi. Shu payt u 'Voy, axir bizning saytimiz to'lovlarni qabul qilish imkoniyatini berishi kerak-ku, biz bu muammoni hal qilishimiz kerak' deb tushunibdi. Bu tushunchalar hozir juda oddiy ko'rinsa-da, o'sha paytlarda Dalton, bilasizmi, sizning sarmoyador nuqtai nazaringizni oling, o'sha paytdagi fikrlar qanday edi? Nima uchun hamma buni 'Bu ahmoqona, bema'ni' deb o'ylagan edi?" Dalton Caldwell: Mana, bu yerda ikki qarama-qarshi ekstrem mavjud edi. Biri, kimningdir uyida yashab turib, uyning bir xonasini ijaraga olish edi. Bu eng be’mani, qo'rqinchli, hech kim qilmoqchi bo'lmagan yomon bir narsa edi, ayniqsa katta yoshdagilar uchun.

Michael Seibel: Masalan, sarmoyadorlar haqida gapirsak, ular ko'pincha katta pullarga ega, yaxshi mehmonxonalarda qolishni afzal ko'rishadi. 

Dalton Caldwell: Siz Manhattanda begona odamning kvartirasida turmoqchimisiz? Yo'q, rahmat, to'g'rimi? Bu juda be’mani g'oya edi, odamlar bunday narsalardan xavotirda edi. 

Keyin, yana bir tushuncham shuki, o'sha vaqtlarda hamjamiyatni shakllantirayotganda pul talab qilish bu juda yoqimsiz va noto'g'ri ish deb hisoblangan. Masalan, COUCHSURFING tamoyili bu juda hamjamiyatga asoslangan, ijobiy, ijtimoiy, 'oldinga o'tkazib yuborish' tamoyiliga asoslangan edi. Tijoriy bo'lish esa juda noo'rin deb ko'rilgan. Esingizda bo'lsa, Michael, siz va men o'sha davrning asoschilarimiz, bizga kelgan barcha xabarlar – hamma yoqdan bo'rttirib aytilgan narsa – “pul ishlash bu zo'r emas, tijoriy bo'lish bu zo'r emas”degan edi. Ular nima qilishlari kerak edi? AIRBNB’ni imkon qadar katta qilib qurish, 100 million foydalanuvchini jalb qilish va keyin tarmoqni barpo qilgach, pul olmoqchi bo'lish. Pul olish bu juda yomon g'oya edi, do'stlar. Tarmoqni avval barpo qiling, keyin pul olishni boshlang. To'g'rimi? Siz ham asoschi sifatida shunday maslahatlar olgansiz, to'g'rimi? 

Michael Seibel: Biz ham Twitchda biznes modelimizni diversifikatsiya qila boshlaganimizda katta bo'ldik, va foydalanuvchilardan bevosita to'lovlarni qabul qila boshladik, reklamadan tashqari. Lekin o'sha paytlarda bu ahmoqona qaror sifatida qaralgan edi. Agar ular o'sha davrdagi ko'pchilik investorlarning yoki asoschilarning maslahatiga quloq solishganida, AIRBNB bo'lmagan bo'lardi. 

Dalton Caldwell:'COUCHSURFING tekin, shuning uchun sizning rejangiz bu shunga o'xshash narsani yaratish, lekin foydalanuvchilaringiz yo'q, endi siz pul olmoqchisizmi? Omad tilaymiz', deb aytishardi." "Bu o'z joniga qasd qilish missiyasi kabi tuyuladi, to'g'rimi?

Michael Seibel: Xo'sh, navbatdagi mavzu — Coinbase. Keling, Coinbase haqida gaplashamiz, nima deb o'ylaysiz, Brian o'sha paytda nimalarni ko'rgan edi, nimani tushungan edi? 

Dalton Caldwell: Ha, men o'sha davrlarda shu atrofda edim va o'sha paytda men ham Bitcoin sotib olishga harakat qilardim. Men Coinbase'ning YC arizasini juda yaxshi eslayman, va tarixiy kontekst ham hali ham yodimda.

Xo'sh, buni 2011-2012-yillarga taalluqli qilib tushuntiray: Bitcoin sotib olish juda qiyin edi. Juda qiyin. Men ham 2011-yilda buni o'rganib chiqqanimni eslayman, va jarayonning bir bosqichi Western Union'ga borib, chet eldagi biror davlatga pul o'tkazish edi. O'sha paytda men bu ishni qilishdan voz kechdim. Qilsam edi, katta pul ishlab olardim, lekin qilganim yo'q, chunki bu mutlaq firibgarlikka o'xshardi. Hayotda siz chet elga pul jo'natayotgan bo'lsangiz, nimadir noto'g'ri ketmoqda, to'g'rimi? 

Ammo baribir, men o'sha davrda Mt. Gox bilan ham tanish edim. Mt. Gox o'sha paytda eng katta va eng yirik Bitcoin birjasi edi. U ko'p marta buzilgan, tizim ishlamay qolgan, va hamma o'z pullaridan ayrilgan. Men o'zim ham Mt. Gox'da bir oz pul yo'qotganman. Menimcha, o'sha paytda Mt. Gox'da taxminan bir dona Bitcoin'im bo'lgan. Men bu haqda unchalik tashvishlanmayman.

Michael Seibel: O'sha paytda Mt. Gox haqida umumiy fikr shunday edi: siz pulingizni kiritishingiz mumkin, lekin uni qayta chiqarib ololmaysiz. O'sha davrdagi muhit shunday edi. 

Dalton Caldwell: Bu akronim aslida Magic: The Gathering Online Exchange edi. U dastlab “Magic” kartalarini sotish uchun sayt bo'lgan, lekin ular uni Bitcoin birjasiga aylantirishgan. Xullas, tarixiy tushuncha shuki, odamlar Bitcoin sotib olishni xohlashardi, lekin mavjud variantlar juda yomon edi. Tarixiy kontekst shu. Brian buni tuzatmoqchi bo'lgan. 

Michael Seibel: Meni bu yerda qiziqtirgan narsa shuki, biz yana bir narsaga qaytamiz: u birinchi bo'lib harakat qilgani yo'q edi, u bozorni birinchi bo'lib ochgani yo'q edi, lekin mavjud mahsulotlar shu qadar yomon ediki, 10 barobar yaxshiroq mahsulot yaratish imkoni yaqin edi, bu haqiqatan ham mumkin edi. Yana bir qiziq narsa shuki, ko'chma onlayn oltin juda qadrli narsa, oltindan 10 barobar yaxshiroq. Agar oltinni biror narsa sifatida saqlashni xohlasangiz, ko'chma onlayn oltin bundan ham yaxshiroq, shunday emasmi? Bozor ham oltinni sotib olishni yoqtiradi. Ko'chma onlayn oltin bundan yaxshiroq, shunday ekan, bu qadrli narsa. 

O'ylaymanki, bu uch asoschidan Brian eng ko'p "bu ishlamaydi" degan gaplarni eshitgan odam bo'lgan. Xo'sh, keling, buni tahlil qilaylik. Coinbase ishlamasligi kerak bo'lgan barcha sabablarga to'xtalib o'ting va nima uchun Brian bugungi kunda muvaffaqiyatli asoschi bo'lmasligi kerak edi, shuni tushuntiring.

Dalton Caldwell: O'sha paytda odamlar Bitcoin'ni juda kichik bozor deb ko'rishgan, uning qulashi yoki bu shunchaki uzoqqa bormaydigan omad bo'lishi aniq deb o'ylashgan. Investorlar buni yoqtirmasdi, bu ko'pchilik bilgan firibgarliklar bilan bog'liq edi va unchalik yaxshi obro'ga ega emasdi. Bundan tashqari, bank bilan bitim tuzish ham imkonsiz edi. 

Albatta, boshqa asoschilar ham Coinbase kabi bir narsani boshlashni xohlashmagan emas, lekin AQShda joylashgan birjalarni boshlash juda qiyin edi, va aynan shuning uchun o'sha paytdagi barcha birjalar chet elda joylashgan edi, chunki turli joylarda tartibga solish muhiti har xil edi, to'g'rimi? E'tibor berish kerak bo'lgan yana bir narsa shuki, hatto Brian ham YC arizasida o'z g'oyasiga to'liq ishonmagan edi, chunki u asosan YC’ga p2p transfer qismi bilan murojaat qilgan edi, bu yerda gap bitcoin sotib olish va uni ushlab turish haqida emas edi, balki u Paypal kabi biror narsa qurib, p2p transferlarni amalga oshirishi mumkinligini o'ylagan edi. Bitcoin sotib olish qismi esa shunchaki bir qismi edi. Kulgilisi shundaki, hatto u ham AQShda bitcoinni shubhasiz, karta orqali sotib olish va pulingizni yo'qotmaslikning oddiy va’dasini to‘liq baholamagan, bu yetarli edi, bu AQShda yuz milliard dollarlik kompaniyaning asosiy g‘oyasi bo‘lishi uchun yetarli edi. U boshqa narsalarni qilishi shart emas edi. 

Michael Seibel: Kompaniya boshlangandan keyin o'rgangan qimmatli xulosalarga ergashish namunasi shunday. Siz kompaniyani boshlashdan oldin hamma qimmatli xulosalarga ega bo'lishingiz shart emas.

Dalton Caldwell: Bilasanmi, Coinbase mahsuloti o‘sha paytlarda qanday bo‘lganini eslaysanmi? Bu shunchaki sayt edi, sen kirasan, qancha bitcoin sotib olmoqchi ekanligingni kiritasan, tugmani bosasan va sotib olasan, sotishing ham mumkin edi. Hech qanday ijtimoiy tarmoq yo‘q edi, izohlar yo‘q edi, bu eng oddiy mahsulotlardan biri edi. Grafikalar ham yo‘q edi, men ko‘rgan eng oddiy mahsulotlardan biri edi. Lekin bu o‘sha paytda to‘g‘ri bir muammoni hal qilgani uchun edi.

Micheal Seibel: Menimcha, bu qanday qabul qilinganini ko‘rsatib beradi, odamlarga bu g‘oya qanchalik yomon tuyulganini shundagi fakt tasdiqlaydi: u demo kunida pul yig‘ishda juda qiyin vaqt o‘tkazdi. Agar u demo kunidagi investor signallarini, ya'ni “biz senga pul bermoqchi emasmiz” degan signallarni olib, to‘xtaganida edi, bizda Coinbase bo‘lmas edi, to‘g‘rimi? Endi, Stripe haqida gapiraylik. Sen Stripe'dan oldin to‘lovlar bilan shug‘ullangan eding, Stripe'dan oldin internetda kredit kartalari orqali to‘lovlarni qabul qilish qanchalik oson edi? Hammaga shu voqeani aytib bersang. 

Dalton Caldwell: Stripe yo‘qligida men kompaniyalarim uchun kredit kartalari to‘lovlarini ikki marta yo‘lga qo‘yganman, bir marta 2002-yilda, ishonasanmi, juda yosh edim, va yana bir marta 2007-yilda. Savdogarlar uchun kredit karta hisobini ochish garov olishdek edi, ko‘p hujjatlar to‘ldirishing kerak edi, fax orqali jo‘natish kerak edi, shaxsiy kafillik kerak edi, ular senga firibgarlik tekshiruvi qilishardi. Bu juda qiyin edi, juda qimmatga tushardi, minimumlar bor edi, bu narsani qilish mumkin edi, lekin men uni "gnarly"(“murakkab”) deb atar edim, ya'ni har jihatdan osonning teskarisi edi. Shunday bo'lgan. Men Stripe chiqqan paytni ham eslayman. Men Stripe beta-versiyasida qatnashganman, Stripe’ning dastlabki yuzta mijozidan biri edim, bu mening uchinchi kompaniyamda kredit kartalarini qabul qilishga harakat qilgan uchinchi martam edi. Stripe chiqqan paytda, “odamlar istagan narsani yarat” degan narsani juda xohlagandim. Men Hacker News’da bu haqida o‘qiganimdan keyin darhol Stripe’ni xohlagan edim, hali uni ko‘rmagan bo‘lsam ham, kerakligini bilardim. Mana, bu tarixiy kontekst. 

Michael Seibel: Qiziq, biz justin.tv va Twitch'da ham authorized.net foydalanuvchilari edik, bu yana yaxshi narsaning ta’mini tatib ko‘rganimizning yana bir mukammal misoli, lekin undan foydalanish juda qiyin edi. Bizga kredit kartalarini qabul qilishni yo‘lga qo‘yish uchun uch oy vaqt ketgan edi, taxminan 30 betlik shartnomani o‘qib, tushunib, imzo chekishimiz kerak bo‘lgan. Bu huddi “wow” edi. Yana bir bor, birinchi harakat qiluvchi emas. Stripe haqida yana bir qiziqarli narsa shundaki, ular YC’dagi tengdoshlarining qanday muammolarga duch kelayotganini ko‘rishgan. Ular YC’dagi barcha do‘stlari authorized.net bilan bog‘liq muammolarni boshdan kechirayotganini bevosita ko‘rishgan va bu voqeani qayta-qayta eshitishgan. Bu, g‘oya izlayotgan odamlar uchun yaxshi maslahat bo‘lib xizmat qilishi mumkin: agar barcha aqlli texnik do‘stlaringiz bir xil muammoga shikoyat qilsa, balki bu haqiqiy muammodir.

So‘nggi tushuncha, menimcha, ularning savdo strategiyasida bo‘lgan: ular mijozlari dasturchilar ekanligini, bizneschilar emasligini tushunganliklari edi. Menimcha, bu o‘sha paytda inqilobiy edi.

Dalton Caldwell: Ularning haqiqatan ham aqlli brend va'dasi yoki marketing strategiyasi,dasturchilar orzu qiladigan eng chiroyli saytni va eng chiroyli hujjatlarni yaratishga harakat qilish edi. Ular doimo o‘zlariga “men nima xohlardim yoki dasturchi nima xohlar edi?” deb savol berishardi va o‘zlarini shunga majburlashardi. Bu boshqa barcha to‘lov tizimlaridan juda farq qilardi, chunki ular asosan biznes odamlar uchun qilingan edi. Masalan, authorized.net’ni dasturchi joriy qilishi kerak edi, lekin mijoz dasturchi emas edi. Dasturchi o‘z ishini soatiga 20 dollarga bajaradigan odam bo‘lardi. Ammo Stripe bu yo‘nalishda haddan oshdi, shunday narsani yaratishdi, bu dasturchilarni hayratda qoldirdi. Va hamma undan nusxa ko‘chirdi, aytgancha, har bir dasturchi Stripe hujjatlarini va Stripe saytini ko‘chirgan. Bu Apple’ga o‘xshardi, xuddi Steve Jobs to‘lov kompaniyasini loyihalaganida Stripe bo‘ladigandek. Menimcha, ular buni ataylab qildilar. Natijada bu Hacker News va texnik jamoa orasida shov-shuv bo‘ldi, asosan, “Stripe'ni ko‘rdingmi?” degan gaplar tarqaldi. Shuningdek, ular beta-invite dasturini o'tkazishdi, shuning uchun Stripe'ga kirish va undan foydalanish qizg'in talabda bo‘lgan. Stripe'dan foydalanish imkoniyatiga ega bo‘lgan odamlar yaxshi aloqaga ega bo‘lib ko‘rinishardi, bu ularning mahsulotidan foydalanish ularga inoyat kabi edi. Mahsulotni ishlatish shunday katta obro‘ edi, ularning veb-sayti va hujjatlari ajoyib darajada yaxshi yaratilgan edi. 

Michael Seibel: Menga yoqqan yana bir narsa, YC'ga kelgan Stripe asoschilari qo‘shimcha qilgan detallar shuki, bu bozordagi eng qimmat mahsulot edi. Odamlar haqiqatan ham uni xohlashlarini ta'minlash uchun ular uni bepul bermadilar, narxini o‘xshash mahsulotlar bilan tenglashtirmadilar, balki yanada qimmatroq qilishdi, va odamlar baribir uni ishlatishga oshiqishdi. Bu, mahsulotni to‘g‘ri tushunganingni ko‘rsatadi:sen bozordagi eng qimmat narsa bo‘lsang, Apple kabi, va odamlar baribir uni ishlatishni xohlashsa, demak muvaffaqiyat qozongansan.

Lekin bu boradagi shubhalar ham aniq edi: “Ikkita o‘smir bank sohasida nima qilyapti? Hamma hukumat tartibga solinishini hisobga olsak, bu eng ko‘p tartibga solinadigan soha-ku, to‘g‘rimi? 

Dalton Caldwell: Bu xuddi o‘z joniga qasd qilish missiyasi emasmi? Siz huddi shunday deysiz: “Salom, biz 19 yoshdamiz va asosan bank ochmoqchimiz, barcha pulingizni bizga bering, biz hammamizning yuzlab million dollarlik pullarini boshqaramiz, rejalarimiz shu”. 

Michael Seibel: “Hech qanday firibgarlik bo‘lmaydi, biz tayyormiz”. Menimcha, ikkinchi masala shuki, hatto tartibga solishni hisobga olmaganda ham, ularga bank kelishuvi kerak edi. Ular Wells Fargo'ni o‘z tarmog‘idan foydalanishga ruxsat berishga ko‘ndirishi kerak edi. Yangi boshlagan startap sifatida ularga bu kerak bo‘lgan, va o‘sha paytda bu imkonsizdek tuyulgan edi. Albatta, oxirgi masala shundaki, PayPal allaqachon mavjud edi. Bu juda mashhur kompaniya edi va PayPal bu yo‘nalishda atigi yarim qadam uzoqda edi. Ular yaxshi natija ko‘rsatsalar ham, PayPal darhol bu sohaga kirib kela olardi, ularda allaqachon foydalanuvchilari bor edi, ular qizg‘in kompaniya edi.

Dalton Caldwell: Bu raqobat kuchli bo‘lgan bozor sifatida ko‘rilgan edi, yuzlab, hatto minglab xodimlarga ega bo‘lgan yirik kompaniyalar bilan raqobat qilish kerak edi. Bu o‘sha paytdagi YC kompaniyalari haqidagi klassik tanqiddir: YC shunchaki mavjud kompaniyalarining sifatsiz versiyalarini moliyalashtiradi, go‘yoki yaxshi narsaning uchinchi darajali nusxasini yaratardi. 

Bu kulgili, chunki uchta holatning har birida ular haqiqiy muammoga duch kelgan edilar, ular tajribaga ega edilar va orqaga nazar tashlansa, 10 barobar yaxshiroq narsa yaratish uchun aniq imkoniyat bor edi. Ammo ko‘pchilik ularni ahmoq deb o‘ylagan. Va, ehtimol, bu hikoyaning asosiy mavzusi shundaki, ular ushbu yo‘ldan borish uchun qarama-qarshi fikrda bo‘lishlari kerak edi, chunki agar ular 10 ta startap ekspertidan, 10 ta investordan, 10 ta boshqa asoschidan so‘rashganida, ulardan 8 tasi ularni ahmoq deb aytgan bo‘lardi. 

Dalton Caldwell: Barcha asoschilar yaxshi mahsulot yaratishga majbur bo‘lganlar. Siz buni o‘z-o‘zidan qabul qila olmaysiz, ya’ni doskada gaplashib, strategiyani rejalashtirib yutib ketolmaysiz. Bu asoschilar aslida buni amalga oshirishlari kerak edi, va bu amalga oshirish qismi qiyin qismi edi, shunday emasmi? Barcha bu odamlar ishlaydigan, odamlar yaxshi ko‘radigan mahsulotlarni yaratishlari kerak edi va yuzlab million dollarlik mahsulotlarni boshqarishdi. Ular pullarni yo‘qotib qo‘yishlari mumkin emas edi. Demak, haqiqiy amalga oshirish qismi: gapirish oson, amalga oshirish qiyin, amalga oshirish esa qimmat. Bu odamlarning barchasi amalga oshirishga majbur bo‘ldi.

Michael Seibel: Demak, bu yerda xulosa qiladigan bo‘lsak, birinchidan, bozorga mavjud mahsulot bor-yo‘qligini o‘ylab o‘tirmang. Agar siz o‘sha mahsulot foydalanuvchisi bo‘lsangiz yoki do‘stlaringiz undan foydalanayotgan bo‘lsa va barchasi uni yomon ko‘rsa, bunga ahamiyat bermaslik kerak. Ikkinchidan, agar atrofingizdagi odamlarning ko‘pchiligi, ularni mutaxassis deb bilsangiz ham, bu g‘oya yaxshi emas deb o‘ylasa, ularga ham ahamiyat bermang. Ayniqsa, agar ular foydalanuvchi bo‘lmasalar yoki mavjud mahsulotni ishlatishda qiyinchilikka duch kelmagan bo‘lsalar. Uchinchidan, dastlabki bozorni hisoblashda ehtiyot bo‘ling. Bozor qanchalik katta bo‘lishini bilaman, deb da’vo qilishdan ehtiyot bo‘ling. Ko‘p transformatsion texnologiyalar bilan shunday bo‘ladiki, siz o‘ylab ko‘rmagan foydalanish imkoniyatlari mavjud, lekin siz 10 barobar yaxshiroq mahsulot yaratganingizda, boshqalar ham shunday qilgan bo’ladi. Bu asoschilar har safar, "bozor hajmi mana shunday", deb taqdimot qilishganida, keyingi safar ular mablag‘ yig‘ayotganda, "aslida biz xato qildik, bozor hajmi kattaroq ekan, biz bu va boshqa narsalarni hisobga olmaganmiz", deyishgan. Shunday ekan, kimdir "bu juda kichik bozor" desa, ishonmang, bu barcha kompaniyalarni o‘ldirishi mumkin bo’lgan yolg’on. 

Yana ko’rishuncha.

Tarjimon: Ibragimova Munira 

Biznes Bo’limi Lideri: Husan Isomiddinov

Manba: https://youtu.be/Jcuqq48CNj8?si=wVLcUQ5Ha-D1x6HE