Startup Uchun Mablag’ Yig’ish Qanday Ishlaydi?

Fundraising— bu biznes yoki loyihani amalga oshirish uchun mablag’ yoki kapital yig’ish jarayoni. Startaplar va turli xil notijorat tashkilotlar ko’pincha o’sish yoki yangi tashabbuslarni moliyalash uchun investorlar yoki homiylardan mablag’ yig'ishadi. Bu jarayon investorlar bilan uchrashuvlar o’tkazish, ularni o’z loyihasiga ishontirish va moliyaviy ko'mak olishga qaratilgan.

Salom, men Bred Flora, Y Combinatorda (YC) guruh partnyoriman va bugun startaplar uchun foundrising (mablag’ yig’ish) qanday ishlashi haqida gaplashmoqchiman. Aytganimdek,men YCda guruh partnyoriman va bu shuni anglatadiki men arizalarni ko’rib chiqaman, murojat  qilgan startaplar bilan suhbat qilaman va ular bilan birga odamlar xohlaydigan mahsulotni yaratishga harakat qilaman. Bizda eng ko’p so’raladigan mavzulardan biri esa-mablag’ yig’ish jarayoni.

Buning sababi shundaki, yillar avval Pol Grem yozganidek, startap yaratishda fundraising, odamlar xohlaydigan narsani yaratishdan keyin, eng qiying jarayonlardan biridir.

Bugun esa men bu materiallarning hammasini qaytadan gapirib bermoqchi emasman, chunki ular allaqachon mavjud. Men o'rniga YC partnyori sifatida ko'p uchraydigan noto’g’ri tushunchalar va uydirmalar (myths) haqida va aslida fundrising qanday ishlashi haqida gaplashmoqchiman. Buni biz yettita mythlarni ko'rib chiqish orqali amalga oshiramiz va har bir myth uchun uning nima ekanligi, asl haqiqat va bu mythni yo’q qiluvchi ba’zi ajoyib YC kompaniyalarini misol qilib keltiramiz.

Boshlashdan oldin, o'zim haqimda biroz ma'lumot bersam. Men YC partnyoriman, lekin bundan tashqari ham asoschi, ham investor sifatida ham ikki tomonlama tajribaga egaman. 2008 yildan 2014 yilgacha startaplar ustida ishladim va eng katta muvaffaqiyatga erishgan kompaniyam – bu kichik bizneslar uchun reklama retargeting xizmatini taklif qiluvchi "Perfect Audience" edi. "Perfect Audience"ni YC’ning 2011 yil yozgi dasturida olib o‘tdim va Demo Daydan keyin bir million dollarlik dastlabki bosqich mablag’ini yig‘dik. Zo’r jamoani yolladik, uch million dollarlik daromadga erishdik va 2014 yilda kompaniya sotildi. Shundan so‘ng, men startaplarga sarmoya kiritishga jiddiy kirishib ketdim. Deel, OpenSea,Retool,Razorpay kabi kompaniyalariha haqida balki eshitgandirsiz. Ushbu kompaniyalarning birinchi fundrising jarayonida yordam berish ajoyib tajriba bo’ldi. 

Oxir-oqibat, men YCga guruh partnyori sifatida qo’shildim va hozir ikkala tomonning ham ishini bajaryapman — YC asoschilari bilan birga ishlash orqali ularga odamlar xohlaydigan narsani yaratishiga yordam beraman va o‘z investorlik tajribam orqali mablag’ yig’ish bo’yicha ko’rsatmalar beraman. Shunday qilib, men bu jarayonni yaxshi bilaman, juda ko‘p dastlabki bosqichdagi moliyalashtirish ishlarida qatnashganman. Keling, ushbu mythlarni ko’rib chiqamiz.

MYTH 1: Fundrising- “Jozibali”.

Ko’pchilik fundrisingni “jozibali” bir narsa deb o’ylaydi. Fundrising haqida o’ylaganingizda, ko’z oldingizda qanday tasvir paydo bo’ladi? Ko’pchilik uchun bu nimagadir quyidagi kabi ko’rinadi: bu “Shark Tank” suratidir.

Shuni ko’rganingizdan so’ng, siz “Men ham shunday taqdimot tayyorlashim kerak, bunchalik qiyin savollarga tayyor bo”lishim kerak, va juda yuqori bosimli vaziyatda o’z loyihamni taqdim etishim kerak,” deb o’ylashingiz mumkin. Aslida esa, “Shark Tank”, taqdimot tanlovlari, biznes reja tanlovlari – bular shunchaki tomosha uchun qilingan narsa, bunday tadbirlar ularga mezbonlik qilayotgan tashkilotlarning marketing tadbirlaridir. Aslida, bunday tadbirlardagi ko‘plab investorlar hech qanday mablag’ kiritmaydi, ular shunchaki boshqa investorlar bilan tanishish va vaqt o‘tkazish uchun kelishadi. Hatto “Shark Tank”ning o’zida ham Mark Kuban yaqinda “Men ushbu kompaniyalarga 20 million dollar kiritgan bo‘lsam-da, hozircha bir tiyin ham foyda ko‘rmadim, hali ham zarar ko‘ryapman,” deb aytgan edi.

Ammo haqiqatda pul yig’ish jarayoni quyidagicha ko‘rinadi. Bu San-Fransiskodagi hozir faoliyat yuritmayotgan “Creamery” kafesida olingan surat. Diqqat qiling, nima bo‘lyapti? Bu shunchaki bir-birlari bilan sokin suhbatlashayotgan odamlardan iborat. Aslida, fundrising – bu oddiygina kofe ustida suhbatlashish jarayonidir. Bu haqiqiy pul yig’ish qanday ko’rinishini va qanday his qilishini aks ettiradi – shunchaki bir kafe ichida kim bilandir suhbatlashish.

Aslida fundrising – bu bir nechta investorlar bilan Zoom orqali birma-bir uchrashuvlar o’tkazish, ulardan cheklar yig’ish va ularni ishontirish uchun mehnat qilishdan iborat. Bu, aslida, juda qiyin jarayon.

Mana bu yerda Freshpaint nomli YC kompaniyasi tomonidan yaratilgan diagrammani ko’ryapsiz. Ular o‘z kompaniyalari uchun haqiqiy pul yig‘ish jarayoni qanday bo‘lganini ko’rsatib berishgan. Yuqorida kompaniya joylashgan, va har bir aylana yoki kvadrat ular uchrashgan investorni ifodalaydi. Shakllar bir-biriga ulangan bo‘lsa, demak, o‘sha investor ularga boshqa bir investorni tanishtirib bergan. Ular 160 ta investor bilan uchrashishgan va ulardan 39 tasi "ha" deb javob bergan, bu juda yuqori konversiya ko‘rsatkichi. Ammo cheklar hajmi har xil edi: ba’zilari 5 ming dollar, boshqalari esa 200 ming dollar miqdorida edi. Bu investorlar orasida katta summalar ajratadigan katta sarmoyadorlar ham bor edi, kichik miqdorlar yozadigan kichik sarmoyadorlar ham.

Bu jarayon ularga 1.6 million dollar yig’ish uchun to’rt oy va 18 kun vaqt oldi. Pul yig’ish mashaqqatli va qiyin jarayon edi, lekin juda oddiy edi — bu bir nechta suhbatlardan iborat edi. Ularning  jarayon haqida batafsil ma’lumot berilgan ajoyib blog posti ham mavjud va surat o’sha manbadan olingan. Uni o’qib chiqishni tavsiya qilaman.

MYTH 2: Men startapim ustida ishlashni boshlashdan oldin mablag’ yig’ishim kerak.

Bu holatni biz asoschilar orasida ko’p kuzatamiz. Ular ulkan bir g’oya bilan kelishadi, bu yaxshi. Ammo keyingi fikrlari esa “Xo’sh, katta g’oyamni amalga oshirish uchun avval mablag’ yig’ishim kerak,” deb o’ylashadi. Lekin eng yaxshi asoschilar bunday yondashmaydi. Ular avval mahsulotning birinchi versiyasini, hatto oddiy o’yinchoqga o’xshagan soddaroq shaklini yaratib oladilar. So‘ngra, shu narsani sinab ko’rish uchun foydalanuvchilarni topadilar. Faqat shundan keyingina, odamlar uni ishlatishni boshlaganini va qandaydir qiymat hosil bo‘layotganini ko’rganlaridan so’ng, mablag’ yig’ish haqida o’ylashni boshlaydilar.

Buning sababi, hozirda mahsulot prototipini yaratish o’ta arzon. Veb-sayt ochish va dasturiy mahsulot ishlab chiqish yil sayin osonlashmoqda. Hozirda, foydalanuvchilarni topish ham oson. Siz Product Hunt, Hacker News kabi platformalarda yoki Twitter, LinkedIn kabi ijtimoiy tarmoqlarda foydalanuvchilarni topishingiz mumkin. Bugungi kunda hamma internetda, bu esa mahsulotingizni erta sinovdan o’tkazuvchi insonlarni topishingiz uchun imkon beradi. Bu yondashuv bilan, ozgina mahsulotga va bir nechta foydalanuvchilarga ega bo’lgach, katta imkoniyatlar ochiladi. Sizning startapingiz rivojlanayotgan kompaniyaga aylanadi, va endi investorlar ham rivojlanayotgan startaplarga qo’shilishni istaydilar.

Masalan, Solugen kompaniyasi. Bu YC kompaniyasi bo’lib, 2017-yil qish mavsumida faoliyatini boshlagan. Tasavvur qiling, bu juda ko’p kapital talab qiladigan biznes, katta miqdordagi mablag’ni talab qiladi. Ular avval ish stolidagi kichik reaktor yaratishdi va ishlashini ko’rsatdilar. Keyin esa biroz kattaroq versiyasini ishlab chiqib, kichik hajmdagi vodorod peroksid ishlab chiqarib sotishni boshladilar. Ular bu ishni amalga oshirayotgan paytda Y Combinatorga ariza topshirishdi va dastur davomida bu biroz kattaroq reaktordan vodorod peroksid ishlab chiqarib sotib, dastlabki mijozlarini topishga erishdilar. Ma’lum bo’lishicha, gidromassaj vannasi sotuvchilarga vodorod peroksid kerak ekan, ular vodorod peroksid sotib olishlari uchun gidromassaj vannasi do’konlariga sotishni boshladilar. Oylik daromadlari o’n ming dollarga yetdi. Bu katta miqdor emas, lekin katta kapital talab qiluvchi kimyo kompaniyasiga pul qo‘yishni istagan investor uchun, hech bo’lmaganda birinchi mahsulotini ishlab chiqargan jamoa yanada qiziqarli ko’rinadi. Solugen dastlab 4 million dollar mablag’ yig’a oldi, va bugungi kunda ular 400 million dollar yig’ib, to’liq ishlab chiqarish zavodiga ega.

Agar siz investor bo’lsangiz, katta kimyo zavodiga katta miqdorda mablag’ talab qilayotgan asoschini qo’llab-quvvatlagan bo’larmidingiz? Yoki kichik hajmda ham bo‘lsa mahsulot ishlab chiqarib, o’z mijozlariga sotayotgan va allaqachon o’sish yo’liga chiqqan jamoani qo‘llab-quvvatlagan bo‘larmidingiz? Investorlar, albatta, ikkinchi variantni tanlagan bo’lardi.

MYTH 3: Mablag’ yig’ish uchun Startapim hayratlanarli bo’lishi zarur.

“Startapim hali yetarlicha ta’sirli emas,qanday qilib pul yig’ishim mumkin?” deb o’ylaysiz. Aslida, investorlarni ta’sirlantirish emas, balki ularni ishontirish kerak. Bu esa boshqa yondashuv. Hattoki eng  yaxshi startaplar ham boshida bo’lmag’ur ko’rinishi mumkin.

AIRBNBni olaylik. Bu aslida boshqa birovning polida havo matrasini ijaraga olish uchun yaratilgan bozor edi - bo’lmag’ur g’oya. DoorDash - shahar atrofidagilarga ovqat yetkazib berish xizmati, bu esa yetib borish uchun uzoq vaqt ketadigan joylardan qilingan loyiha edi - bu ham bo’lmag’ur g’oya. Biroq investorlar buni tushunishadi. Ularni hayratlantirishga urinishdan ko’ra, startapingiz haqida oddiy tilda gapirish qiziqarliroq.

O’n bir yil avval, men YC dasturida bo‘lganimda, Sequoia Capital kompaniyasining o’sha vaqtdagi hamkori, mashhur venchur kapitalist Maykl Morits bilan besh daqiqalik uchrashuv imkoniyatiga ega bo‘ldim. Bu uchrashuvdan oldin men juda hayajonda edim va undan yaxshi taassurot qoldirish uchun ajoyib taqdimot tayyorlab, ko‘plab gaplarni mashq qilib ko‘rdim. Uchrashuvda u bilan stolga o‘tirganimda, laptopimni chiqarib, slaydlarni ko’rsatishni boshlamoqchi edim, ammo u meni to’xtatdi va shunchaki: “Faqat biznesingiz haqida gaplashishni afzal ko’raman”, dedi. O’zimni yo’qotib qo’ydim, chunki men uni hayratlantirishga tayyorlanib kelgandim, oddiygina o’z biznesim haqida suhbatlashishga emas.

YC da ko’plab asoschilar bizga kelib, shunday deyishadi: “Bred, investorlarni sarmoya kiritishga ishontirish uchun qanday sehrli so‘zlar aytishim kerak?”  Lekin haqiqatan ham muhim narsa — bu odamlar xohlaydigan narsani yaratish, oddiy tilda tushuntirishdir. Investorlar pul tikmayotgan bo’lsa, bu siz “sehrli” so’zlarni aytmagaingiz uchun emas, bu sizning startapingizga yetarlicha yaxshi emasligi uchun. Uni yaxshilang va oddiy tilda tushuntiring.

Mana bir misol: Retool kompaniyasi investorlarni ishontirishda ajoyib ish qildi. Retool ichki vositalarni yaratish uchun dasturiy ta’minot vositalarini ishlab chiqardi. Kompaniyaning asoschisi Devid investorlar bilan San-Fransiskodagi qahvaxonada uchrashib, ularning oldida hech qanday taqdimotsiz mahsulotini ko’rsatib berdi. U meni hayratga solmadi, meni shokka tushirmadi; u shunchaki mahsulotini ko‘rsatdi va bu haqda mantiqiy tilda gapirdi, va men chek yozdim. Bugungi kunda bu kompaniya 4 milliard dollarga baholanmoqda. Bu hech qanday fantaziya yoki “sehrli” so‘zlardan iborat emas edi, shunchaki biror narsani yaratib, keyin uni odamlarga sodda qilib tushuntirishdan iborat edi.

MYTH 4: Pul yig’ish murakkab, sekin, va qimmat jarayon.

Siz fundrising haqida yangiliklarda o’qiganingizda, ko’pincha katta raqamlar va taniqli sarmoyadorlar bilan bog’liq ma’lumotlarni uchratasiz. Siz bu maqolani uyda o’qib, shunchaki quyidagilar haqida o’ylayapsiz: “Qanday qilib ishni tashlash yoki ushbu loyiha uchun ko‘proq vaqt ajratish yoki veb-saytim uchun hosting hisobi ochish uchun 25 ming dollar yig’ishim mumkin?” Siz yuz million dollar haqida o’ylayotganingiz yo’q, albatta. Balki shunday deyayotgandirsiz: “Balki, bu men uchun emas?”

Haqiqat shundaki, siz yangiliklarda o’qiyotgan aksariyat sarmoyalar Series A yoki o’sish bosqichidagi raundlar. Kompaniyalar dastlabki mablag’ yig’ish raundlari haqida esa deyarli hech narsa o’qimaysiz, chunki bu haqda yozish haqiqatan ham zerikarli va u hech qachon matbuotga chiqmaydi. A va B turidagi raundlar esa, aksincha, katta miqdorda bo’ladi, ya’ni 10-50 million dollar miqdorida. Ular bir necha oy davom etadi va yuz minglab dollarlarni yuridik to’lovlarga sarflashni talab qiladi.

Yaxshi xabar shuki, aslida ko’pgina raundlar bunday ko’rinishda emas. Oddiy seed (dastlabki) raundlar aslida ancha kichik bo‘ladi, taxminan 500 ming dollar yoki bir necha million dollargacha, va uni bir necha hafta yoki hatto kun ichida yakunlash mumkin. Bunday raundlarda hech qanday yuridik to’lovlar yo‘q. Agar siz oldindan sarmoya yoki do’stlar va oila a’zolaringizdan 50 ming dollar yig’moqchi bo‘lsangiz, buni tezda amalga oshirishingiz mumkin va bu uchun advokatlarga murojaat qilish shart emas. Buning sababi nima? Chunki 2013 yilda YC yangi standart moliyalashtirish hujjati, ya’ni Simple Agreement for Equity (SAFE), ya’ni oddiy aksiyadorlik kelishuvini yaratdi. Dastlab, bu YC tomonidan barcha YC kompaniyalari foydalanishi uchun standart hujjat sifatida ishlab chiqilgan edi, lekin u shunchalik muvaffaqiyatli bo‘lib chiqdiki, endi har bir startap bu hujjatdan o‘z mablag’larini yig’ish uchun foydalanadi.

SAFElar ajoyib:

Tushunishga oson. 

Atigi 5 varaqdan iborat.

Tezkor.

2-3 shartlar haqida gapirish kifoya: investitsiya miqdori va uning baholash chegarasi va yana chegirma.

Arzon.

Ularni yuborish uchun advokatlarga murojat qilish shart emas. Googleda “Y Combinator SAFE” deb izlasangiz, u YC veb-saytida mavjud.

SAFElar shunchalik oddiyki, hatto Clerky nomli veb-sayt bor (bu YCning 2011 yilgi yozgi dasturidagi kompaniyalardan biri) va u orqali SAFE hujjatlarini bir necha marta bosish orqali yuborishingiz va imzolashingiz mumkin. SAFE’lar asoschilarga sarmoya yig’ishda “super kuch” beradi va endi investorlarning tashkil qilinishini yoki advokatlarning hujjatlarni ko’rib chiqishini kutishga hojat yo‘q. Asoschilar bugungi kunda shunchaki barcha uchrashuvlarni o’tkazadilar, ko’p SAFElarni imzolaydilar va o’z startaplari uchun bir necha marta bosish orqali millionlab dollar yig’ishadi. Ushbu tez va arzon sarmoya yig’ish ularga investorlar bilan muloqotda kuchliroq mavqe beradi.

Mana, Azure Bio kabi kompaniya yaratish imkoniyati haqida bir misol. Bu 2019 yilgi yozgi dasturdan olingan, saraton davolash usullarini ishlab chiqayotgan biotexnologik kompaniya. Bu kapital talab qiluvchi soha bo’lib, bunday kompaniyalar uchun dastlabki mablag’ yig’ish raundlari odatda o’n millionlab dollarni tashkil qiladi. Shunday qilib, asoschilar odatda pitch taqdimot tayyorlab, bu pullarni yig’ishlari kerak bo‘ladi. Ammo Astra asoschilari YC dasturiga faqat birgina g’oya bilan kirishgan va birinchi raund sarmoyani tezda angel investorlar yordamida SAFE hujjatlari orqali yig’ishga muvaffaq bo’lishgan. Bu biotexnologik kompaniya uchun juda noyobdir. Ular yig’gan dastlabki million dollar yordamida laboratoriyada katta yutuqlarga erishish imkoniga ega bo‘lishdi va katta farmatsevtika investorlari bilan katta miqdorda mablag’ yig’ish haqida gaplashish uchun tayyor bo’lganlarida, ko’proq natijalarga erishgan va investorlar bilan muloqotda kuchliroq mavqega ega edilar. Ular o’shandan beri 150 million dollardan ortiq mablag’ yig’ishgan, ammo SAFE orqali yig’ilgan dastlabki million dollar ular uchun investorlar bilan muzokaralarda kuchliroq mavqe yaratdi.

MYTH 5: Agar men sarmoya yig’sam, kompaniyam ustidan nazoratni yo’qotaman.

Haqiqat esa shuki, bugungi seed raundlar asoschilarga kompaniyalarida ilgari hech qachon bo’lmagan darajada ko’proq nazoratni qo’lga kiritish imkonini beradi. Nega bunday? Chunki SAFE orqali mablag’ yig’ganda, siz hech qanday direktorlar kengashi o’rindig’ini bo’shatmaysiz. SAFE kelishuvlarida direktorlar kengashi bilan bog’liq hech qanday masala bo’lmaydi, ya’ni sarmoya kelib tushgandan keyin ham, hamon siz va asoschi hamkoringiz kompaniyani boshqarasiz. SAFE kelishuvlarida hech qanday aksiyalar boshqa tomonlarga o’tkazilmaydi va hech kimning kompaniya haqida ma’lumot talab qilish huquqi bo’lmaydi. Shunday qilib, siz investorlarni qanday va qachon xabardor qilishni o’zingiz tanlaysiz. SAFE orqali mablag’ yig’ayotgan asoschilar odatda kompaniyaning atigi 10–20% ulushini sotadilar, lekin shu bilan birga to‘liq nazoratni o‘z qo‘llarida saqlaydilar. 

Ajoyib bir misol – bu Zapier. Ular o‘zlarini Missouridan kelgan uchta yigit sifatida tasvirlaydi. Zapier dasturi turli ilovalarni bir-biriga bog‘laydi. Ular 2012 yilning yozgi YC dasturiga dasturiy ta’minotning dastlabki versiyasi bilan murojaat qilib, Demo Dayda “angel”lar va kichik fondlardan million dollardan ko’proq mablag’ yig’ishdi. Shu tarzda, ular kompaniyani o‘z istaklariga ko‘ra boshqarishga muvaffaq bo‘lishdi va 10 yil avval butunlay masofadan ishlashga o’tishga qaror qilishdi. Bugungi kunda, Zapier yilda 100 million dollar daromad qiladigan kompaniya bo’lib, ular faqat bir marta mablag’ yig’ishgan. Chunki bu keyinchalik zarur bo’lmagan.

Endi “bootstrapping”ga kelsak, ya’ni kompaniyani butunlay o’z daromadlari hisobidan boshqarish haqida. Albatta, barcha startaplar dastlab o’z resurslari bilan boshlaydi, lekin kompaniyani doimiy ravishda “bootstrapping” orqali boshqarish bir qator qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi:

Doimiy moliyaviy qiyinchiliklar va yopilish xavfi mavjudligi;

Asoschilar o’zlariga kerakli maoshni bera olmaydilar;

Chalg’ituvchi-boshqa loyihalar qilishga majbur qiladi;

Muvaffaqiyatga erishish ehtimoli kam.

Shu sababli, asoschilar uchun sarmoyani boshida yig’ib olish va bu qiyinchiliklarni tezda yengish afzalroq. Agar siz zarur mablag’ni boshida yig’sangiz, Zapier asoschilari kabi, keyinchalik yana sarmoya yig’ishga ehtiyoj bo’lmasligi mumkin. Bu usul orqali asoschilar moliyaviy bosimdan xoli bo’lib, butun e’tiborlarini mijozlarga xizmat ko’rsatish va mahsulotni rivojlantirishga qaratishi mumkin.

MYTH 6: Mablag’ yig’ish uchun katta tanishlar tarmog’iga ega bo’lishim zarur.

Haqiqatda esa, agar odamlar xohlaydigan narsa yaratgan bo’lsangiz, investorlar uchun sizning qayerda o’qiganingiz, qayerda ishlaganingiz, kimlar bilan do’st ekanligingiz, hatto yoshingiz ham ahamiyatga ega emas. Investorlar ham inson; ular odatda ma’lum bir martabaga ahamiyat bermaydi, lekin eng muhimi, investorlar daromad olishni xohlaydi.

Podium kompaniyasi bunga yaxshi misol. Podium dastlab shinalar do’konlari uchun mijozlar sharhlarini boshqarish dasturini yaratish bilan shug’ullangan. Ushbu kompaniyaning asoschilari – Utahdan kelgan ikki yigit edi va ular Silikon vodiysi bilan hech qanday aloqa tarmog’iga ega emas edilar. Ammo ular savdoda juda yaxshi edilar va YCga kirishganda allaqachon daromad qilishayotgan edi. Men bir tadbirda tasodifan ularga duch kelib qoldim va YCda shinalar do’konlari uchun dasturiy ta’minot sotadigan kompaniya borligidan hayratda qoldim. Yanada hayratlanarli tomoni, ularning qancha pul ishlab topayotganini eshitganimda edi. Investorlar ham buni payqashdi va ular qidirayotgan narsa odamlar uchun kerakli mahsulot yaratish edi. Bu ularning sarmoya yig’ishga yordam berdi va hozirda ushbu kompaniya yillik 100 million dollar ishlab topmoqda va 200 million dollardan ortiq mablag‘ yig‘di. Ushbu asoschilar hech qanday tanishlar yoki aloqalarga ega emas edilar; ular shunchaki odamlar xohlagan narsani yaratishgan.

Bu mavzuga doir yana bir masala: mablag’ yig’ishni o’ylayotganingizda sizga “Siz uchun mablag’ yig’ib beraman” deb taklif qiladigan odamlarga duch kelishingiz mumkin. Ularning taklifi: “Mening tanishlarim bor, investorlarni taniyman, sizning kompaniyangizni taqdim qila olaman”. Bu yaxshi g’oya emas. Eng yaxshi variant – asoschilar o’zlari investorlarga murojaat qilishlari. Bu juda muhim aloqadir va asoschilar bu munosabatlarni boshqarishi kerak. Shuning uchun kimdir sizga shunday taklif bilan chiqsa, ulardan tanishtiruv o’tkazib berishlarini so’rang va so’ngra uchrashuvni o’zingiz o’tkazing.

MYTH 7: Agar investorlar mening startapimni rad etsa, demak, bu yomon startup ekan.

Haqiqat shuki, mahsulotingiz qanchalik ajoyib bo’lsa ham, qancha rivojlanishingiz bo‘lsa ham, investorlar sizni rad etishadi va bu normal holat. Hatto buyuk kompaniyalar ham rad etilgan.

Mana yaxshi bir misol – nVision. Bu tibbiy uskunalar ishlab chiqaruvchi kompaniya bo’lib, saraton kasalligini aniqlash uchun asbob-uskunalar yaratadi. YC dasturi hamkori Serbi Sarna tomonidan asos solingan. Serbi nVisionni yaratishni boshlaganida, dastlabki sarmoyani yig’ish uchun 50 martadan ko’proq rad javobini oldi. Biroq u birinchi chekni olganida investorni ishontirish uchun katta jasorat ko’rsatdi: ikki yil davomida hech qanday maosh olmay ishlashni va’da berdi. Bu esa, atigi 25 ming dollarlik birinchi sarmoya uchun edi. U dastlab atigi 500 ming dollarlik sarmoya yig’di, ammo bu uning kompaniyani ishga tushirishiga yordam berdi. Serbining shuncha rad etilishiga qaramay, bugungi kunda kompaniya 275 million dollarga sotilgan. Agar siz Serbining hikoyasini batafsil o’rganishni istasangiz, uning yaqin orada chiqariladigan kitobini o’qishingiz mumkin. Bu bahorda Amazonda chiqariladi va agar xohlasangiz, unga oldindan buyurtma berishingiz mumkin.

Yana bir misol sifatida WhatNot kompaniyasini keltirish mumkin. U kolleksiya uchun mahsulotlar bozorini yaratgan va 2020-yil qish mavsumida beta mahsuloti bilan YC’ga qo’shilgan, ammo hech qanday foydalanuvchilari yo‘q edi. YC dasturi davomida ular faoliyat boshlashdi va dastlab Funko Pop o’yinchoqlarini sotish bozorini yaratishdi. Foydalanuvchilar va sotuvchilarni jalb qila boshlashdi, daromad va savdolar oshdi, lekin ko’pgina investorlar bu g’oyani yoqtirmadi va ular umid qilgan miqdorda mablag’ yig’a olishmadi. Hayratlanarlisi shundaki, oradan ikki yarim yil o’tib, WhatNot kompaniyasining qiymati 3,7 milliard dollarga yetdi va ular 400 million dollardan ortiq mablag’ jalb qilishdi. Ilgari esa hech kim ularning kompaniyasiga sarmoya kiritmoqchi emas edi. Hammaning rad etilishi odatiy holat. Hatto to‘rt milliard dollarlik kompaniya qurayotgan bo‘lsangiz ham, rad etilish normal hol.

Asoschilar bu holatdan qayg’urishmadi, chunki ular o’z g’oyalariga ishonishgandi. Ba’zi investorlar bunga ishondi, va shuning o’zi kifoya edi. Aslida sizga hamma investorlarning e’tibori kerak emas, faqat bir nechtasining ishonchi kerak. Yaxshi tomoni shundaki, bugungi kunda startaplarga sarmoya kiritish uchun ko’proq investorlar va ko‘proq mablag’ mavjud.

Oxirgi umumlashtiruvchi MYTH: Bu siz uchun emas.

Ko’pchilik startap boshlashni o’ylaganda, o’zida ishonch sezmaydi. Balki men buni uddalay olmayman, degan o’yda bo’lishadi. Ammo aslida buni uddalashingiz mumkin. Fundrising jarayoni oddiygina suhbat va uchrashuvlardan iborat. Sizga o’z ish faoliyatingizni boshlash uchun investorlarning ruxsati kerak emas. Sizga murakkab taqdimot ham kerak emas, faqat odamlar xohlaydigan narsani yaratish va uni oddiy qilib tushuntirib bera olish kerak.

Bugungi kunda mablag’ yig’ish SAFElar yordamida yuridik maslahatlarsiz va tezda amalga oshirilishi mumkin. Siz shartnoma tuzganingizdan keyin kompaniyangizni o’zingiz istagan usulda boshqarishingiz mumkin. Buning uchun katta tarmoq yoki aloqalar kerak emas. Oxirida aytish mumkinki, siz duch keladigan rad etilishlar muhim emas, bu jarayonning bir qismi xolos. Hozir tarixda hech qachon bo‘lmagan darajada mablag’ yig’ish uchun qulay vaqt. Agar startapni boshlamoqchi bo’lsangiz, ishga kirishing. Barchasini amalga oshira olasiz!

Tarjimon: Ibragimova Munira

Biznes Bo'limi Lideri: Husan Isomiddinov

Manba: https://www.youtube.com/watch?v=zBUhQPPS9AY