DAROMAD NIMA?

Daromad — bu kompaniyaning odatiy biznes faoliyatidan tushadigan mablag‘. U o‘rtacha sotuv narxi va sotilgan birliklar soni orqali hisoblanadi. Moliyaviy hisobotda daromad "yuqori chiziq" (yoki yalpi daromad) sifatida ko‘rsatiladi, chunki xarajatlar hali chiqarib tashlanmagan bo‘ladi. Sof foydani aniqlash uchun xarajatlar ushbu summadan ayiriladi. Daromad moliyaviy hisobotda ko‘pincha "sotuvlar" deb ham ataladi.

Asosiy Xulosalar

Daromad, ko‘pincha "sotuvlar" (sales) yoki "yuqori qatordagi" (the top line) deb ataladi, bu odatdagi biznes faoliyatidan olingan mablag‘dir.

Ishlab chiqarish daromadi — bu daromad (tovar yoki xizmat sotilishi orqali) minus ishlab chiqarish xarajatlari.

Operatsion bo‘lmagan daromad — bu noaniq yoki takrorlanmaydigan daromad, ikkinchi darajali manbalardan olingan (masalan, sud qarorlaridan olingan mablag‘lar).

Tijorat bo‘lmagan subyektlar, masalan, hukumatlar, notijorat tashkilotlari yoki shaxslar ham daromadni hisobotda ko‘rsatadi, ammo har birining hisoblash usullari va manbalari farq qiladi.

Daromad faqat sotuvlar orqali olingan mablag‘dir, shu bilan birga, daromad yoki foyda xarajatlarni ham hisobga olib, sof (yalpi emas) daromadni hisoblaydi.

Daromad Tushunchasi

Daromad — bu kompaniyaga belgilangan vaqt oralig‘ida (masalan, chorak yoki yil) biznes faoliyatidan olingan mablag‘dir. Bu xarajatlar hisobga olinmasdan oldin olingan mablag‘ hisoblanadi.

Daromadni Hisoblash Turlari

Daromadni hisoblashda turli metodlar mavjud, bu hisob-kitob usuliga qarab farq qiladi.

Akkumulyatsiya hisobi — bu tovar yoki xizmatlarni mijozga yetkazib berish orqali kreditga sotilgan savdolarni daromad sifatida hisobga oladi. Ba'zi qoidalarga ko‘ra, daromad hatto to‘lov olinmagan bo‘lsa ham tan olinadi.

Naqd hisob-kitob — bu savdolarni faqat mijoz to‘lovni amalga oshirganida daromad sifatida hisoblaydi. Kompaniyaga to‘langan naqd pul "kvitansiya" deb ataladi va kvitansiya mavjud bo‘lishi mumkin, ammo daromad bo‘lmasligi mumkin. Masalan, mijoz oldindan to‘lov qilgan, lekin xizmat ko‘rsatilmagan yoki tovarlar yetkazib berilmagan holatlar daromadga olib kelmaydi.

Moliyaviy Hisoboti Standartlari Kengashi (FASB) daromadni tan olish uchun besh bosqichni belgilaydi:

1. Mijoz bilan shartnomani aniqlash.

2. Bajariladigan majburiyatlarni belgilash.

3. Tranzaksiya narxini aniqlash.

4. Narxni majburiyatlarga taqsimlash.

5. Majburiyat bajarganda daromadni tan olish.

Daromad va Foyda

Daromad — bu kompaniyaning umumiy daromadi bo‘lib, xarajatlar chiqarilmagan holda hisoblanadi. Foyda esa xarajatlar chiqarilgandan so‘ng qoladigan sof daromadni bildiradi.

Moliyaviy hisobotda "yuqori qatordagi" raqam daromadni, "pastki qatordagi" raqam esa sof foydani bildiradi.

Kompaniya foydasini oshirish va aksiyadorlar uchun aksiyalarga to‘g‘ri keladigan foydani (EPS) ko‘paytirish maqsadida daromadni oshirishi yoki xarajatlarni kamaytirishi kerak. Investorlar kompaniyaning daromadi va sof foydasini alohida ko‘rib, uning sog‘lomligini baholaydilar; daromad o‘zgarmay qolsa ham, xarajatlar kamayganda foyda oshishi mumkin, lekin bu kompaniyaning uzoq muddatli o‘sishi uchun yaxshi ko‘rsatkich emas.

Daromad Turlari

Kompaniyalar o‘z daromadlarini tasniflashda turli yo‘llarni tanlashi mumkin. Masalan, Toyota Motor kompaniyasi o‘z daromadini har bir transport turi bo‘yicha ajratishi mumkin. Yoki kompaniya daromadni mahsulot turlariga qarab ajratishi mumkin (masalan, kompaktsiz mashina va yuk mashinalari).

Daromad operatsion va operatsion bo‘lmagan daromadga bo‘linadi. Operatsion daromad — bu kompaniyaning asosiy biznesidan olingan savdolar, operatsion bo‘lmagan daromad esa ikkilamchi manbalardan kelib chiqadi. Operatsion bo‘lmagan daromadlar odatda noma'lum yoki takrorlanmaydigan bo‘lib, bular bir martalik voqealar yoki foyda sifatida qaraladi. Misol uchun, aktiv sotishdan tushgan daromad, sarmoyalar orqali yutuq yoki sud orqali olingan pul.

Daromadni Hisoblash va Formulasi

Daromadni hisoblash formulasi kompaniya, sanoat va sohalarga qarab farq qiladi. Asosan, sof daromadni hisoblash formulasi quyidagicha:

Sof daromad = (Sotilgan miqdor * Birlik narxi) - Chegirmalar - Yordamlar - Qaytishlar

Daromadning asosiy tarkibi — sotilgan miqdorni narxga ko‘paytirish. Masalan, chakana savdo kompaniyasi sotilgan tovar miqdorini narxga ko‘paytiradi. Ko‘p kompaniyalar turli mahsulotlar sotgani uchun, har bir mahsulot bo‘yicha hisoblashlar alohida amalga oshiriladi, so‘ngra umumiy daromadni olish uchun ularni qo‘shish kerak.

Maxsus izohlar

Davlat daromadi.

Davlat daromadi soliq, to‘lovlar, jarimalar, hukumatlararo grantlar yoki transferlar, qimmatli qog‘ozlar savdosi, mineral yoki resurs huquqlari hamda boshqa savdolar orqali olinadi. Hukumatlar o‘z fuqarolaridan va boshqa hukumat organlaridan daromad to‘playdi.

Koʻchmas mulk daromadi.

Koʻchmas mulk sarmoyalari bo‘yicha daromad, mulkdor tomonidan olinadigan daromadni anglatadi, masalan, ijaraga berish yoki to‘xtash joyi haqidagi to‘lovlar. Mulkni boshqarish xarajatlari mulk daromadidan chiqarilganda, hosil bo‘lgan qiymat sof operatsion daromad (NOI) bo‘ladi. Bo‘sh turgan ko‘chmas mulk amalda operatsion daromad keltirmaydi, lekin mulk egasi moliyaviy hisobotlarida bozor qiymatidagi o‘zgarishlarni kiritib, foyda olishni ko‘rsatishi kerak bo‘lishi mumkin.

Nodavlat tashkilotlar daromadi.

Nodavlat tashkilotlarining daromadi – bu ularning jami qabul qilingan mablag‘lari. Unga shaxslar, fondlar va kompaniyalardan olingan xayriya pullari, davlatdan olingan grantlar, investitsiyalar va/yoki a'zolik to'lovlari kiradi. Nodavlat tashkilotlari daromadni xayriya tadbirlari yoki ko‘ngilli xayriyalardan olishi mumkin.

Xulosa

Daromad — bu tashkilotning o‘zining asosiy biznes faoliyatidan, masalan, mahsulot yoki xizmat sotishdan, belgilangan muddat ichida olgan pulidir. Bu kompaniyaning xarajatlar chiqarilmagan jami daromadi bo‘lib, uning daromadlar hisobotining yuqori qismida ko‘rsatiladi.

Daromad — investorlar kompaniyaga sarmoya kiritish qarorini qabul qilishda foydalanadigan ko‘rsatkichlardan biridir. Masalan, o‘sish aksiyalari tez sotuvlarni oshirishi kutiladi, xavfsiz daromad aksiyalari esa barqaror daromadlarni ko‘rsatishi kerak. Umuman olganda, bizneslarning maqsadi — daromadni oshirish va ishlab chiqarish yoki xizmat ko‘rsatish xarajatlarini iloji boricha kamaytirishdir. Tarjimon: Ibragimova Munira Biznes Bo'limi Lideri: Husan Isomiddinov Manba: https://www.investopedia.com/terms/r/revenue.asp